VI. 8. చెరువు

1.పై బొమ్మలో మీకు ఏమేమి కనిపిస్తున్నాయి?

జవాబు.

పై బొమ్మలో నది లేదా చెరువులో ప్రయాణిస్తున్న పడవ ఒడ్డున ఉన్న ఇళ్ళు, చెట్లు కన్పిస్తున్నాయి.

2. ప్రజలకు చెరువుల అవసరం ఏమిటి ?

జవాబు. ప్రజలకు చెరువుల అవసరం ఎంతో ఉంది. తాగునీటికి, ఇతర జీవిత అవసరాలైన స్నానం చేయడం, బట్టలుతకటం వంటి వాటికి, వ్యవసాయానికి చెరువుల నీరు అవసరం ఉంది. పల్లెటూరి కల్పవల్లులు చెరువులే.

 3. ప్రస్తుతం చెరువుల పరిస్థితి ఎట్లా ఉన్నది ?

జవాబు. ప్రస్తుతం చెరువుల పరిస్థితి దయనీయంగా ఉంది. చెరువుల బాగోగులను ఎవరూ పట్టించుకోవటం లేదు. అవి జల కాలుష్యంతో మురికి కాల్వలుగా తయారయ్యాయి.

4.చెరువు గురించి మీకు తెలిసిన విషయాలు చెప్పండి.

జవాబు. చెరువులు పల్లెలకు ప్రాణాలు. చెరువులు సంస్కృతికి, సంప్రదాయాలకు నిలయాలు. అనేక వృత్తులకు ఆధారం. చెరువులో పెరిగే చేపలు, తాబేళ్ళు వంటి వాటికి, వాటి ఒడ్డున ఉండే చెట్లమీద పెరిగే పక్షులకు, కీటకాలకు చెరువులే ఆధారం.

పాఠం ఉద్దేశం:

తెలంగాణ ప్రాంతంలో దాదాపు ప్రతి ఊరిలోను చెరువులున్నాయి. అవి ప్రజావసరాలకు, సంస్కృతీ సంప్రదాయాలకు నిలయాలు. పశుపక్షి మృగ కీటకాలకు ఆవాసాలు. వృత్తులకు ఉనికిపట్టు. అటువంటి చెరువులను మనం సంరక్షించుకొంటే అవి మనలను సంరక్షిస్తాయని తెల్పడము, తెలుగు భాషా సౌందర్యాన్ని పెంపొందించే జాతీయాలు, సామెతల గురించి తెలుపడం ఈ పాఠం ఉద్దేశం.

పాఠ్యభాగ వివరాలు:

ఈ పాఠం స్వగతం ప్రక్రియకు చెందినది. అంటే ఎవరికి వారే తమకు సంబంధించిన విషయాలను తమలో తాము అనుకోవడం, ఎదుటి వారికి తెలిసేటట్లుగా చెప్పుకోవడం స్వగతం. ఇది ఉత్తమ పురుష కథనంలో ఉంటుంది.

ప్రవేశిక:

నేను ఊరి సౌందర్యానికి తొలిమెట్టును! వ్యవసాయానికి ప్రధాన వనరును! బతుకమ్మలను సాగనంపే వేళ ఊరికి బతుకునిమ్మని నాలో చేర్చుకుంటాను! మళ్ళీ రా ! వినాయకా అని జనం నా చెంతకు వినాయకులను పంపిస్తారు. పిల్లలకు వేసవిలో నేనే ఆటవిడుపును. పశుపక్ష్యాదులకు నీటినిచ్చే కేంద్రాన్ని నేను! ఇంతకూ నేనెవరో చెప్పలేదుకదా! పల్లెటూరి కల్పవల్లిగా పేరొందిన చెరువును!! నా హృదయాంతరంగ భావాన్ని చెబుతా వినండి.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

 1.‘మనసు బాగున్నప్పుడే నాలుగు మాటలు చెవికెక్కుతాయి’ అనడంలో ఆంతర్యం ఏమిటి ?

జవాబు. చెరువు తనను గురించి వివరించాలనుకుంది. తన ప్రత్యేకతలను చాటాలనుకుంది. ఉదయాన్నే లేవగానే మన మనసులు ప్రశాంతంగా ఉంటాయి కదా! అప్పుడు చెపితే ఆ మాటలు మనకు చక్కగా అర్థమౌతాయి. చెరువులను చక్కగా సంరక్షించుకోండి. పల్లెలకు నీటి వనరు చెరువు అని చెప్పటం “మనసు బాగున్నప్పుడే నాలుగు మాటలు చెవికెక్కుతాయి” అనటంలోని ఆంతర్యం.

2.భూగర్భజలానికి నేను ‘శ్రీరామరక్ష’ అని చెరువు అనడాన్ని మీరెట్లా సమర్థిస్తారు?

జవాబు.

శ్రీరామరక్ష అంటే రక్షణ, దన్ను అని అర్థం. చెరువులలోని నీరు భూమిలోనికి ఇంకి భూగర్భజలాలు నిలువ ఉండేటట్లు చేస్తాయి. కాబట్టి చెరువులు భూగర్భజలాలకు శ్రీరామరక్ష అని అంగీకరించాలి.

3.‘రామసక్కని’ దృశ్యం చెరువు దగ్గర ఏయే సందర్భాలలో కనిపిస్తుంది ?

జవాబు. చెరువు దగ్గర రామసక్కని దృశ్యం చెరువులోకి అలుగు పారేటప్పుడు కన్పిస్తుంది. అలాగే వర్షం పడినప్పుడు కూడా ఈ దృశ్యం కనిపిస్తుంది.

 4. చెరువు నీటిని శ్రమజీవుల చెమటతో పోల్చడం జరిగింది. ఎందుకు ?

జవాబు.

శ్రమ జీవులు తమ కష్టంతోనే చెరువును తవ్వి నీరు నిల్వఉండేట్లు చేశారు. అందుకే వారి కష్టం నుండి కారిన చెమటలే నా నీళ్ళు అని చెరువు చెప్పుకున్నది.

5.చెరువులు కాలుష్యం కాకుండా ఉండాలంటే మనమేం చేయాలి?

జవాబు. చెరువులు కాలుష్యం కాకుండా ఉండాలంటే వాటిని దురాక్రమణ చేయకుండా కాపాడాలి. పూడికను ఎప్పటికప్పుడు తీస్తుండాలి. పొలాలలో వేస్తున్న రసాయనాలు చెరువుల్లో కలవకుండా చూడాలి. ఫ్యాక్టరీల వ్యర్థ పదార్థాలు, రసాయనాలు చెరువులో కలవకుండా జాగ్రత్త పడాలి. చెరువు ప్రక్కన మలమూత్ర విసర్జన చేయడం, గుడ్డలు ఉతకడం, పశువులను, వాహనాలను కడగడం చేయకుండా చూడాలి.

 6.“చెరువులు తరతరాల చరిత్రకు మౌనసాక్షి” దీనిపై మీ అభిప్రాయం చెప్పండి.

జవాబు. చెరువులు తరతరాల చరిత్రకు, సంఘటనలకు మౌనసాక్షులు. ఏనాడో కాకతీయులు నిర్మించిన రామప్ప, పాకాల, లక్నవరం చెరువులు నేటికీ మౌనసాక్షులుగా నిలిచి ఉన్నాయి. మంథనిలో ‘శిలసముద్రం’ చెరువుంది. వనపర్తి రాజులు చెరువులను సముద్రాలని వ్యవహరించేవారు. ఆయా కాలాల్లోని మనుషులు చనిపోయిన, ఆ కాలం నాటి చెరువులు ఇప్పటికీ ఉన్నాయి. అంటే ఆ కాలం నాటి సంఘటనలను నిశ్శబ్దంగా చూసాయని అర్థం.

ఇవి చేయండి.

I. విని, అర్థం చేసుకొని, ఆలోచించి మాట్లాడడం

1. బడిలో ఉపన్యాసపోటీ నిర్వహిస్తున్నారు. మీరు కింది అంశాల్లో దేని గురించి మాట్లాడాలనుకుంటున్నారో దాని గురించి చెప్పండి.

(అ) చెరువులే జీవనాధారం.

జవాబు.మా బడి ఉపన్యాసాల పోటీలలో నేను చెరువులే జీవనాధారం అన్న అంశంపై మాట్లాడాలనుకుంటున్నాను. గ్రామాలలో ప్రతి ఊరికి ఒక చెరువు తప్పక ఉంటుంది. చెరువులు సమాజానికి కల్పతరువులు. ప్రజల తాగునీటికి, సాగు నీటికి, సంస్కృతి సంప్రదాయాలకు నిలయాలు. పశుపక్ష్యాదులకు, దాహాన్ని తీర్చేవి చెరువులే! చెరువులు గ్రామ సౌందర్యానికి తొలిమెట్టు. పిల్లలకు వేసవిలో ఆటవిడుపు. చెరువు లేని గ్రామం చెట్టు లేని గ్రామం ఉండదు. నిలువ నీడకై తరువులు నిలువ నీటికై చెరువులు ఉండవలసిందే!

(ఆ) చెరువులను రక్షించుకోవడం మన బాధ్యత.

జవాబు. చెరువులు గ్రామాలకు కల్పతరువులు. వాటిని రక్షించుకోవలసిన బాధ్యత ప్రతి ఒక్కరిది. వ్యర్థ పదార్థాలతో, రసాయనాలతో చెరువులు కలుషితం కాకుండా చూసుకోవాలి. చెరువు గట్లను ఎప్పటికప్పుడు తెగిపోకుండా రక్షించుకోవాలి. త్రాగునీరు, సాగునీరు అందించటంతో పాటు పలు ప్రయోజనాలున్న చెరువులను రక్షించుకోవటం మనందరి బాధ్యతగా తీసుకోవాలి. గ్రామీణ సంస్కృతీ సంపదలను నిలబెట్టుకోవాలి.

(ఇ) చెరువులు మన సంస్కృతి కేంద్రాలు.

జవాబు. చెరువులు మన సంస్కృతికి కేంద్రాలు. బతుకమ్మ పండుగ చెరువుతోనే ముడివడి ఉంది. గ్రామంలోని అమ్మలక్కలందరూ తల్లిగారింటికి వచ్చినట్లు చెరువు వద్దకే వస్తారు. పలురకాల పూలతో చెరువును అలంకరిస్తారు. ఆ పూలు చెరువులోని కాలుష్యాన్ని నివారిస్తాయి. ఇక వినాయక చవితి విషయం చెప్పనక్కర లేదు. వినాయక మూర్తులను చెరువులోనే కలుపుకుంటారు. వానలు కురవకపోతే చెరువు కట్టపై విరాట పర్వం చెప్పిస్తారు. కవులు, కళాకారులు, కథలు, పాటలు, పద్యాలు చెరువుపైనే రాస్తారు. చెరువును చిత్రకళాకారులు అందంగా చిత్రిస్తారు. సామాజిక సంస్కృతిలో చెరువులు ఒక భాగం అయ్యాయి.

II. ధారాళంగా చదవడం – అర్థం చేసుకొని, ప్రతిస్పందించడం

1. పాఠంలోని 4, 8, 14, 20 పేరాలు చదివి, వాటికి శీర్షికను పెట్టండి. ఆ పేరాలోని 4, 5 కీలకపదాలు రాయండి.

4వ పేరా శీర్షిక : ‘నీరే ప్రాణాధారం’. ఊపిరి, నీరే ప్రాణాధారం, తరువు, చెరువు, బతుకుతది, కళకళలాడేది. శ్రీరామరక్ష.

8వ పేరా శీర్షిక : ‘చెరువులు మన సంస్కృతీ సంప్రదాయాలకు నిలయాలు!’. కళాకారులు, గాయకులు, చైతన్యం, ముక్కున వేలేసుకొను, చిత్రకారులు, చిత్రించి, భేషనిపించుకొను, ఆటపాటలు, ఇబ్బడిముబ్బడి.

14వ పేరా శీర్షిక : ‘చెరువులు – పద బంధాలు’ సన్నబడుత, ఇబ్బంది. గుర్తు పట్టటం, తెలిసిపోతది, బయట పడింది. పుట్టుకొచ్చినవి.

20వ పేరా శీర్షిక : ‘చెరువులు మన మౌన సాక్షులు’ ఉదారంగా, ప్రత్యేక శ్రద్ధ, చెక్కుచెదరలేదు. విశాలమైన, సప్త సముద్రాలు, సంప్రదాయం.

2. కింది పేరాను చదివి, ఐదు ప్రశ్నలు రాయండి.

నేలపై కురిసే వర్షం నిలువచేయడానికి అనువైన చెరువులు, కుంటలు, ఆనకట్టలు లేకపోవడం వల్ల మనకు వర్షపు నీరు ఉపయోగపడకుండా వృథాగా సముద్రంలోకి పోతున్నది. చెరువుల పునర్నిర్మాణం ప్రజల మనుగడతో ముడిపడిన కీలకాంశం. ప్రకృతి ప్రసాదంగా ఉన్న నీటి వనరులను ఇప్పుడు తెలంగాణ సంపదగా గుర్తించి, వాటికి పూర్వవైభవం తెచ్చే పనిని ‘మిషన్ కాకతీయ’ పేరిట ప్రభుత్వం స్వీకరించింది. రాజుల కాలంలో తవ్వించిన చెరువులే ఇప్పటికీ తెలంగాణలో జీవనాధారం. నీటి లభ్యత కొరవడకుండా చూసుకోవడం ప్రతి తరం బాధ్యత. స్థానిక ప్రజలను నీటిని పరిరక్షించటంలో భాగస్వాములను చేయాలి. నీటికొరత ఆర్థిక వికాసాన్ని దెబ్బతీస్తుంది. చెరువులు, నదుల, భూగర్భవనరుల నుంచి మనం తోడే ప్రతి లీటరు నీటికి రెట్టింపు ప్రయోజనం కలిగేటట్లు వ్యవహరించాలి.

వర్షం నీటిని నిలువచేయడానికి అనువైనవేవి ?

వర్షం నీరు మనకు ఉపయోగపడకుండా పోతోంది ? ఎందుకు ?

తెలంగాణ సంపదలుగా గుర్తింప తగినవి ఏవి ?

ప్రభుత్వం చెరువులకు పూర్వవైభవాన్ని తేవటానికి ఆరంభించిన పథకం ఏది ?

నీటిని పరిరక్షించటంలో ఎవరిని భాగస్వాములను చేయాలి ?

మన ఆర్థిక వికాసాన్ని దెబ్బతీసే విషయం ఏమిటి ?

ఎవరు త్రవ్వించిన చెరువులు ఇప్పటికీ జీవనాధారంగా ఉన్నాయి ?

చెరువులు, నదులు, భూగర్భ జలాల వాడుకలో ఎట్లాంటి ప్రయోజనాన్ని ఆశించాలి ?

III. స్వీయ రచన

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

(అ) చెరువులు ఏ కాలంలో నిండుగా ఉంటాయి ? నిండుగా ఉండటానికి మనం ఏం చేయాలి ?

జవాబు. చెరువులు వానాకాలంలో నిండుగా ఉంటాయి. మంచిగా వానలు కురిస్తే చెరువులు నెలలు నిండిన బాలింతరాలుగా ఉంటాయి. చెరువులు నిండుగా కళకళలాడుతూ ఉండాలంటే చెట్లను పెంచాలి. చెట్లను పెంచితే చక్కటి వర్షాలు కురుస్తాయి. వర్షాలు కురిస్తే చెరువులు నిండుతాయి. చెరువులలో ఎప్పటికప్పుడు పూడికను తీయించాలి. చెరువు గట్లకు రక్షణ కల్పించాలి. ఆక్రమణలకు గురికాకుండా చూడాలి. ఫ్యాక్టరీ రసాయనాలు, ఎరువులు చెరువులో కలవకుండా చూడాలి. కాలుష్యం చెరువుల దరి చేరకుండా చూడాలి. గ్రామాలలోని మురుగునీరు చెరువులోకి చేరనీయకూడదు. అప్పుడే చెరువులు నిండుగా ఉండి గ్రామాలకు సౌందర్యాన్ని, సుఖసంతోషాలను, ధనధాన్యాలను ఇస్తాయి.

(ఆ) చెరువుల అలుగులు పారినప్పుడు ప్రజల కళ్ళలో వెలుగులు ఎందుకు వస్తాయి?

జవాబు. అలుగులంటే చెరువు నీరు నిండి బయటకు పారుటకు పెట్టిన తూములు. అలా అలుగులు పారితే ప్రజలలో ఆనందం వెల్లి విరుస్తుంది. ఎందుకంటే నీటితో నిండిన చెరువులు సమాజానికి కల్పతరువులు కదా! చక్కగా అలుగుల ద్వారా నీళ్ళు ప్రవహిస్తే పంటలు వేసుకోవటానికి అనుకూల సమయం వచ్చిందని అర్థం. జలకళ సిరులను కురిపిస్తుందన్న ఆనందం. నీరే ప్రాణాధారం. చెరువుల అలుగులు పారితే నీటి కరువు తీరినట్లే. అలుగులు పారుతున్నప్పుడే గ్రామాలు రామసక్కని దృశ్యాలను అందిస్తాయి. మనం సిరిసంపదలతో తులతూగుతుంటే బంధుగణం మన వద్దకు వస్తారు. అట్లే చెరువులు నిండుగా ఉంటే కప్పలు, జలచరాలుచేరి, తామరలు వికసించి అందాన్నిస్తాయి. అందుకే అలుగులు పారినప్పుడు ప్రజల కళ్ళల్లో వెలుగులు చూస్తాము.

(ఇ) మీ ఊరి చెరువు కాలుష్యం బారిన పడకుండా ఉండడానికి మీరిచ్చే సలహాలు ఏమిటి ?

జవాబు. చెరువులు సమాజాలకు కల్పతరువులు. అవి కాలుష్యానికి గురైతే గ్రామాల మనుగడ ప్రశ్నార్థకమౌతుంది. చెరువులు కాలుష్యం బారిన పడకుండా ఉండాలంటే చెరువు గట్టులను జాగ్రత్తగా కాపాడాలి. వాటిని ఆక్రమణలకు గురికాకుండా చూసుకోవాలి. గ్రామంలోని మురికి నీరు చెరువులలోకి చేరకుండా ఆపాలి. ఫ్యాక్టరీల నుండి వచ్చే వ్యర్థ రసాయనిక పదార్థాలను చెరువులలో పడేయకూడదు. ఎప్పటికికప్పుడు చెరువులలో పూడికను తొలగిస్తుండాలి. అప్పుడే చెరువులు కాలుష్యం బారిన పడకుండా ఉంచగలం.

(ఈ) చెరువుల వలన కలుగు లాభాలను రాయండి.

జవాబు. చెరువులు సమాజానికి కల్పతరువులు. అన్ని వృత్తులు సాఫీగా సాగటానికి వనరులు. వ్యవసాయానికి ప్రధానమైన నీరు ప్రజలకు, పశుపక్ష్యాదులకు దాహాన్ని తీర్చేవి చెరువులే! నీరే ప్రాణాధారం. ఆ నీటిని అందించేవి చెరువులే. చెరువులు ఉంటే భూగర్భజలాలు అందుబాటులో ఉంటాయి. చెరువులు విహారస్థలాలు కూడా! చెరువులలో జలవిహారం కోసం పడవలను నడిపి పొట్టపోసుకుంటారు. చెరువులు నీటితో పాటు ప్రకృతి సౌందర్యాలను అందిస్తున్నాయి. వేసవి కాలంలో మత్స్యకారులకు ఆర్థిక బలాన్నిస్తున్నాయి. బహువిధ ప్రయోజనకారులు చెరువులు. వాటిని రక్షించుకుంటే సమాజాలు రక్షింపబడతాయి.

2. కింది ప్రశ్నలకు పది వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

(అ) “చెరువులు నిండితే గ్రామాలు సుభిక్షంగా ఉంటాయి” దీనిని సమర్థిస్తూ రాయండి.

జవాబు. చెరువులు నిండితే గ్రామాలు సుభిక్షంగా ఉంటాయన్నది నిజం. చెరువులు గ్రామాలకు కల్పతరువులు. అన్ని వృత్తులు కొనసాగటానికి ఆధారాలు. ఉత్పాదక శక్తులకు ఊతాలు. వ్యవసాయానికి ప్రధానమైన వనరులు. ఆబాల వృద్ధులను అలరించే పర్యాటక కేంద్రాలు. సంస్కృతి సంప్రదాయాలను ప్రతిబింబించే వేదికలు. పరోపకారాన్ని చాటే పవిత్ర రూపాలు. మనుషులకే కాక పశుపక్ష్యాదులకు, జలచరాలకు ఆవాసాలు. సమాజంతో చెరువుల బంధం విడదీయరానిది. నిలువ నీడకై తరువులు – “నిలువ నీటికై చెరువులు” ఉండవలసిందే. మనకు నాలుగు ముద్దలు కడుపులోకి దిగాలంటే వ్యవసాయం చేయాలి.

వ్యవసాయం చేయాలంటే నీరుండాలి. వర్షపునీటిని నిలువవుంచుకొని వ్యవసాయానికి నీటిని అందించేవి చెరువులు. చెరువులు లేని పల్లెలను, గ్రామాలను మనం ఎక్కడాచూడం. వ్యవసాయానికి, తాగునీటికి, సకల జీవకోటికి ఆధారభూతమైనవి చెరువులు. చెరువులను చక్కగా కాపాడగలిగితే అవి మనలను కాపాడతాయి. అందుకే చెరువులు నిండితే గ్రామాలు సుభిక్షంగా ఉంటాయి.

(ఆ) ‘సంస్కృతితో ముడిపడ్డ జీవితం నాది’ అని చెరువు ఎందుకన్నది?

జవాబు. చెరువు జీవితం గ్రామీణ సంస్కృతికి నిలయం. బతుకమ్మ పండుగకు చెరువు వైభోగం ఇంతింత అనరానిది. తెలంగాణ మహిళలు బతుకమ్మలతో తల్లిగారింటికి వచ్చినట్లు చెరువు వద్దకు వస్తారు. తంగేడు, గునుగు, గుమ్మడి పూలతో చెరువులను సింగారిస్తారు. ఈ పూలు నీటి కాలుష్యాన్ని నివారిస్తాయి. బతుకమ్మ చెరువులో తేలియాడుతుంటే ఉయ్యాలపై ఊగుతున్నట్లుటుంది. ఇక వినాయక చవితిని గురించి చెప్పనక్కర లేదు.

చెరువులో ఉండే తామరలు వినాయకునికి అలంకారమౌతాయి. గణపతి మూర్తులు చివరకు చెరువు ఒడికే చేరుతాయి. చెరువులకు ఎటువంటి నష్టం వాటిల్లకూడదని కట్ట మైసమ్మను పూజిస్తారు. వానలు పడకపోతే చెరువు కట్టలపై ‘విరాట పర్వాన్ని’ చదివిస్తారు. చిత్రకారులు చెరువు పై పలు చిత్రాలు వేస్తారు. పెద్దలు భజన బృందాలు, కోలాటగుంపులు, బతుకమ్మలు, బొడ్డెమ్మలు చెరువుకు ఆనందాన్నిస్తారు. పిల్లలకు చెరువు ఆటస్థలం. చెరువులేని గ్రామం లేదు. అందుకే తన జీవితం సమాజ సంస్కృతిలో భాగం అని చెరువు చెప్పుకొంది.

IV. సృజనాత్మకత/ప్రశంస

 1. చెరువు యొక్క గొప్పతనాన్ని ప్రశంసిస్తూ చిన్న కవిత లేదా పాట రాయండి.

జవాబు. చెరువును నేను చెరువును

గ్రామాలకు కల్పతరువును

పల్లెల అభివృద్ధి నా ధ్యేయం

సంస్కృతి సంప్రదాయాలకు నిలయాన్ని

జీవుల దాహార్తిని తీర్చే వలయాన్ని ||చెరు||

వ్యవసాయానికి మంచి వనరును

పర్యాటకులకు విహార స్థలాన్ని

కళాకారులకు ప్రేరణనిచ్చే

రూపం నాది నిలువ నీటికై నేనున్నాను. ||చెరు||

బతుకమ్మ పండుగ వైభోగం

గణపతి స్వామి నిమజ్జనం

కట్టమైసమ్మ పూజా విధానం

నాతోనే ఇవి సాకారం. ||చెరు||

మత్స్యకారులకు జీవన భృతిని

సహజ వనరును ఎరువును నేను

రోగాలను హరించే ఔషధాన్ని నేను ||చెరు||

2. పాఠం ఆధారంగా ‘చెరువు’ మాట్లాడుతున్నట్లుగా ఏకపాత్రాభినయం చేయండి.

జవాబు. గ్రామ సౌందర్యానికి ఆధారాన్ని, వ్యవసాయానికి ప్రథమ వనరును బతుకమ్మను సాగనంపి, విఘ్నేశ్వరుని ఆహ్వానం పలికే సమాజానికి కల్పతరువును. నేనెవరనుకుంటున్నారు. చెరువును. నా గురించి చెబుతాను వినండి. నేను చెరువును, గ్రామాలకు వెలుగును, అన్ని వృత్తుల వారికి ఆధారాన్ని, పిల్లలను, పెద్దలను అలరించే పర్యాటక కేంద్రాన్ని, వినోదాన్ని పంచే వేదికను, సంస్కృతి సంప్రదాయాలను ప్రతిబింబించే అద్దాన్ని, కళలకు ప్రేరణను, పరోపకారం నా వృత్తి. నా మనుగడ మీకు ప్రవృత్తి కావాలని ఆశిస్తున్నాను.

మీకు తెలుసా నేను ఎందరికో జీవనాధారాన్ని, నా నీరే కాదు నాలోని మట్టి కూడా మీకు ఎంతో ఉపయోగపడుతుంది. నాలో ఉన్న ఒండ్రుమట్టి చాల సారవంతమైంది. అది మీ పంట పొలాలకు ఎరువు. ఇది ఒక ఔషధంగా పనిచేస్తుంది. నేను మీ సంస్కృతి సంప్రదాయాలకు పండుగలకు నిలయాన్ని. నాలో ఎన్నో జలరాశులు, జలజీవాలున్నాయి. పిల్లలకు నేనొక ఆటస్థలాన్ని. హాయ్ పిల్లలు నా దగ్గర సాహసం చేయకండి. అది మీకే ప్రమాదం. నాలో అలుగులు పారినపుడు నన్ను చూడండి. అది ఒక రామసక్కని దృశ్యం అవుతుంది. నన్ను కలుషితం చేయకండి – నన్ను ఆక్రమించి ఇళ్ళ నిర్మాణం చేయకండి. నా ఒడ్డులగు గట్టులను రక్షించండి. నేను మీకు రక్షణగా ఉంటాను…..

V. పదజాల వినియోగం

1. కింది పదాలు, వాక్యాలు చదవండి.

చెవినిల్లు గట్టుకొని, ఉర్కబోయి బోర్లపడ్డట్టు, చేతులు కాలాక ఆకులు పట్టుకున్నట్లు, కుండబద్దలుకొట్టినట్లు, వండిన కుండ, గాలం వేయడం,

గుండె చెరువైంది, తామరతంపర, కన్నెర్ర.

పై వాటిలో ఉన్న తేడాలు ఏమిటి ? వాటిని ఏమంటారు?

జాతీయం: ఒక భాషలోని కొన్ని పదాలు కలిసి ఒక విశేష అర్థాన్ని ఇస్తే ఆ పదబంధాన్ని జాతీయం అని అంటాం. దీనిని పలుకుబడి, నానుడి అనే పేరుతో కూడా పిలుస్తారు. వీటిని ఉపయోగించడం ద్వారా భాషకు సౌందర్యం కలుగుతుంది. ఉదా : చెవినిల్లుకట్టుకొని, గుండె చెరువైంది.

సామెత: సామ్యతనుండి సామెత ఏర్పడింది. ఒక అనుభవం ప్రజల్లో బాగా ప్రచారమై ఆ తరువాత సామెత అవుతుంది. మంచి భావాల్ని పదునైన మాటల్లో చెప్పడం సామెతల లక్షణం. సామెతలు సంక్షిప్తంగా, గూఢార్థకంగా ఉంటాయి. ఉదా : కుండబద్దలు కొట్టినట్లు; ఉర్కబోయి బోర్లపడ్డట్టు.

2. కింది వాటిలోని జాతీయాలను గుర్తించండి. వాటిని వివరించండి.

కోరిక, పండ్లుకొరుకు, కొట్టినపిండి, మొసలికన్నీరు, మాధుర్యం, తలలో నాలుక, కలుగు, పూసల్లో దారము, చెరువు, నిండుకుండవోలె, జాతర, చల్లగాలి

మొసలి కన్నీరు : దొంగకన్నీరు. లేని బాధ నటిస్తూ ఏడవడాన్ని, బాధను చూపడాన్ని మొసలి కన్నీరు అంటారు.

నిండుకుండ వోలె : గంభీరంగా తొణకక బెణకక ఉండే మనస్తత్వాన్ని గురించి చెప్పటానికి దీనిని ప్రయోగిస్తారు.

పండ్లు కొరుకు : కోప భావాన్ని వివరించడానికి ఈ జాతీయాన్ని వాడతారు.

పూసల్లో దారము : పూసలలో దారమంటే పూసలకు దారమెలా ఆధారమో అలా. ఆధారంగా నిలవాలని చెప్పటానికి ప్రయోగం చేస్తాం.

తలలో నాలుక : అందరితో కలివిడిగా కలిసి పోవటాన్ని చెప్పటానికి ఈ పదం ఉపయోగిస్తాం.

VI. భాషను గురించి తెలుసుకుందాం

1. కింది పదాల్లోని సంయుక్త, ద్విత్వాక్షరాల్లోని ధ్వనులు రాయండి.

ఉదా : విద్య = వి, ద్ + య్ + అ

(A) అక్క = అ, క్ + క్ + అ

(B) ముగ్ధ = ము, గ్ + థ్ + అ

(C) మూర్ఛ = మూ, ర్ + చ్ + అ

కింది వాక్యాలలో గీత గీసిన పదాలను గమనించండి.

(అ) ఇప్పటికైనా జాగ్రత్తపడుతారని ఆశ.

(ఆ) నీళ్ళెంత ఎక్కువగా ఉంటే తామర అంత వృద్ధి చెందుతుంది.

(ఇ) అవి ఎక్కడుంటాయో తెలియదు.

పై వాక్యాలలో ఇప్పటికైనా అనే మాటలో మొదటిపదం – ఇప్పటికి, రెండవ పదం – ఐనా

నీళ్ళెంత అనే మాటలో మొదటిపదం – నీళ్ళు , రెండవ పదం – ఎంత

ఎక్కడుంటాయో అనే మాటలు మొదటిపదం – ఎక్కడ, రెండవ పదం – ఉంటాయో

పై వాటిని ఇట్లా విడదీయవచ్చు.

ఇప్పటికైనా = ఇప్పటికి + ఐనా

నీళ్ళెంత = నీళ్ళు + ఎంత

ఎక్కడుంటాయో= ఎక్కడ + ఉంటాయో

ఇట్లా రాయడాన్ని విడదీసి రాయడం అంటారు.

2. కింది పదాలను విడదీసి రాయండి.

(అ) ప్రజలెంత = ప్రజలు + ఎంత

(ఆ) నేనెవరిని = నేను + ఎవరిని

(ఇ) రేమిటి = పోరు + ఏమిటి

(ఈ) నాకింకా = నాకు + ఇంకా

(ఉ) ఇవన్నీ = ఇవి + అన్ని

(ఊ) సోమనాద్రి = సోమన + అద్రి

ప్రాజెక్టు పని

1. వివిధ పత్రికల్లో వచ్చిన (పర్యావరణ) ప్రకృతిని వర్ణించే గేయాలు/వ్యాసం/కవితలను సేకరించండి. తరగతి గదిలో పాడి/చదివి వినిపించండి.

1. ప్రాజెక్టు శీర్షిక : వివిధ పత్రికల్లో వచ్చిన (పర్యావరణ) ప్రకృతిని వర్ణించే గేయాలు / కవితలు సేకరించడం.

2. సమాచార సేకరణ : (అ) సమాచారం సేకరించిన తేది : XXX

(ఆ) సమాచార వనరు : వివిధ దినపత్రికలు

(ఇ) చదివిన పుస్తకం : వాల్మీకి రామాయణం

3. సేకరించిన విధానం : వివిధ దినపత్రికలు చదివి పర్యావరణానికి సంబంధించిన గేయాలు సేకరించడం జరిగింది.

4. నివేదిక :

ఈ తోట మా తోట

ఇంపుల మూట

ప్రీతిరసముల ఊట

ప్రియముల బాట

చిన్ని మొక్కలు మాకు

చిన్ని తమ్ముళ్ళు

చిన్ని తీవలు మాకు

చిన్ని చెల్లెళ్ళు

నిజమైన ప్రేమతో

నీళ్ళు పోస్తాము

గాటంపు ప్రీతితో

కలుపు తీస్తాము

ఇరవైన కరుణతో

ఎరువు వేస్తాము

శ్రద్ధగా దిన దినం

వృద్ధి చేస్తాము

చిగురు వేసిననాడు

చిటి విందు మాకు

మొగ్గ తొడిగిన నాడు

మురిపెంబు మాకు

కలకల లాడిన

కలుగు వేడుక మాకు

మిలమిల మెరసిన

మోదమ్ము మాకు

చిగురాకు తెంపము

చెలిమితో మేము

ఎవరు గిల్లిన గాని

ఎవరు తెంపిన గాని

మము కొట్టినట్లుండు

మనసులో మాకు

మా చిన్ని మొక్కలు

మము చేర బిల్చు

మము జూచి పుష్పాలు

మందహాసము చేయు

5. ముగింపు : ప్రకృతిలో మొక్కలు, పక్షులు, జంతువులు ఎన్నో ఉన్నాయి. ప్రకృతిని రక్షించుకోవడం మన ధర్మం.

అర్ధాలు

స్పర్శ                   = తాకుట, స్పృశించుట

మంగళవాయిద్యం = సన్నాయి చప్పుడు

స్వస్తి                = ముగింపు

అంగలు            = అడుగులు

కల్పతరువు       = కోరికలను తీర్చే చెట్టు

ఊతము           = ఆధారము

ప్రేరణ.               = ప్రోత్సాహము

VII. 8. గ్రామాలలోని వేడుకలు - క్రీడా వినోదాలు

Vii.8.గ్రామాలలోని వేడుకలు - క్రీడా వినోదాలు 

                             -దేవులపల్లి రామానుజ రావు.

పాఠం ఉద్దేశం: నేడు సామాన్య ప్రజానీకానికి వివిధ రకాలైన వినోద కార్యక్రమాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. ప్రపంచమే ఒక చిన్న గ్రామమైనది. ఎక్కడ ఏం జరిగినా ఇంట్లో కూర్చుని ప్రసార మాధ్యమాల ద్వారా వాటిని చూస్తున్నాం. సాంకేతిక పరిజ్ఞానం అభివృద్ధి చెందక ముందు గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో సామాన్య ప్రజలకు ఏఏ వినోద సాధనాలు ఉండేవో వాటి ద్వారా గ్రామీణులు ఎట్లా ఆనందాన్ని పొందేవారో, తద్వారా ఆనాటి సంస్కృతిని తెలుసుకొని గౌరవించడం ఈ పాఠం ఉద్దేశం.

పాఠ్యభాగ వివరాలు : 

ఈ పాఠం రేడియో ప్రసంగం ప్రక్రియకు చెందినది. సిద్ధం చేసుకున్న వ్యాసం రేడియో ద్వారా ప్రసారం చేయబడుతుంది. విషయ క్లుప్తత, సరళత రేడియో ప్రసంగ లక్షణాలు. గ్రామాలలో జరిగే వివిధ వేడుకలు, క్రీడా వినోదాల గురించి దేవులపల్లి రామానుజ రావు గారు తన ప్రసంగంలో వివరించారు.

రచయిత పరిచయం:

రచయిత పేరు :  దేవులపల్లి రామానుజ రావు

తల్లిదండ్రులు : అండాలమ్మ, వెంకట చలపతిరావు.

జననం : 25 - 8 - 1917 

మరణం : 8 - 6 - 1993

జన్మస్థలం : దేశాయపేట గ్రామం, హనుమకొండ జిల్లా.

సంపాదకుడు 1946లో శోభ అనే సాహిత్య మాస పత్రికకు సంపాదకుడిగా ఉన్నాడు. గోలకొండ పత్రిక ను కూడా నడిపించాడు.

రచనలు: పచ్చ తోరణం సారస్వత నవనీతం తెలుగు సాహితి వేగుచుక్కలు తెలంగాణ జాతీయోద్యమాలు మొదలైనవి ఈయన రచనలు జ్ఞాపకాలు ఈయన ఆత్మ కథ.

పదవులు : ఆంధ్ర సరస్వత పరిషత్తుకు, ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ అధ్యక్షుడిగా, 

రాజ్యసభ సభ్యుడుగా విశేష సేవలు అందించారు.

III. స్వీయ రచన : 

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదు వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి

అ)  స్త్రీల పాటల వల్ల స్త్రీలకు పిల్లలకు ఎట్లా ఆనందం కలుగుతుందో వివరించండి.

స్త్రీలు ప్రతి సందర్భంలో పాటలు పాడుతుంటారు వారు పెళ్లిలో పెళ్లి పాటలు. కూతుర్ని అత్తగారింటికి పంపించేటప్పుడు అప్పగింతల పాటలు పాడుతారు బతుకమ్మ పండుగకు బతుకమ్మ పాటలు, ఊయల పాటలు రకరకాలైన పాటలు పాడుతారు.

ఆ) 'వినే వారి రక్తం ఉడుకెతకున్నట్లు కథ చెప్పడం' అంటే మీరేమి అనుకుంటున్నారో రాయండి.

పల్లెటూర్లలో కథలు వింటుంటారు.  వీరు వీరత్వం కలిగిన కథలు విన్నప్పుడు వీరిలో ధైర్యము ఉడుకు రక్తం ఉడికినట్లుగా పొంగుతుంటది. నవరసాలను ఒలికించి శ్రోతలను ప్రేక్షకులను మేము మా వీరత్వాన్ని ప్రదర్శించాలని తహతహ లాడేటట్లు చెబుతున్నారని అర్థం.

ఇ) 'కొన్ని వినోదాలు శ్రీమంతులకు మాత్రమే అందుబాటులో ఉండేవి' అనే వాక్యాన్ని బట్టి వినోదాలకు ఆర్థిక స్థితికి గల సంబంధాన్ని చెప్పండి.

జ. ధనవంతులకు శ్రీమంతులకు కొన్ని క్రీడలు వినోదాలు ఎప్పుడూ అందుబాటులో ఉంటాయి. శ్రీమంతుల ధనవంతుల ఇండ్లలో జరిగే ప్రతి పండుగలో శుభకార్యాలలో వినోదాల కోసం విచ్చలవిడిగా ఖర్చు చేస్తారు. ఎంత ఎక్కువ ఖర్చు చేస్తే అంత ప్రతిష్టగా, గొప్పగా భావిస్తారు. కాబట్టి వారి వారి ఆర్థిక స్థితిని బట్టి వినోదాలు అందుబాటులో ఉంటాయి.

ఈ) ఒకనటి బాలికల ఆటలకు నేటి బాలికల ఆటలు గల తేడాలు చెప్పండి.

ఒకప్పటి బాలికలు సంప్రదాయ ఆటలు చెమ్మచెక్క దాల్దడి ఓమనగుంటలాట గుజ్జనగులాట బొమ్మరిల్లు గిరిగింజలు మొదలైన ఆటలాడేవారు నేటి బాలికలకు ఇటువంటి పరిజ్ఞానం లేదు ఇప్పుడు నూతన పద్ధతుల్లో ఆటలాడుతున్నారు చదరంగం క్యారమ్స్ క్రికెట్ మొదలైన ఆటలు ఆడుతున్నారు.

2. కింది ప్రశ్నలకు పది వాక్యాల్లో జవాబు రాయండి.

1. క్రీడలు వినోదాలు మానవ జీవితానికి ఎందుకు అవసరమో తెలుపుతూ మీ అభిప్రాయం రాయండి.

 జవాబు : క్రీడలు వినోదాలు శరీరానికి మానసిక వికాసానికి దోహదపడతాయి వీటిని ఆడడం వల్ల ఆరోగ్యము మెరుగు పడుతుంది రక్త ప్సరణ బాగా జరుగుతుంది ఆటలు పాటలు కొన్ని

 సార్వజనీయమైనవి. ఆర్థిక పరిస్థితుల దృష్ట్యా అన్ని తరగతుల ప్రజలకు ఆటలు క్రీడలు వినోదాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి.

లేదా 

ఆటకు పాటకు వీడరాని చుట్టూ ఉన్నదని రచయిత మాటలను సమర్థిస్తూ రాయండి.

ఆటకు పాటకు అవినాభావ సంబంధం ఉన్నది. అవినాభావ సంబంధం అంటే విడదీయలేని సంబంధం. ఇంకా చెప్పాలంటే ఒక చుట్టరికం లాంటి బంధుత్వం ఉన్నది. పల్లెల్లో రకరకాలైన ఆటలను మనము చూస్తాము. మనసుకు ఉల్లాసం కలిగించే వేడుకలు సంబరాలు ఉంటాయి. తోలుబొమ్మలాటలు ఎక్కువగా రామాయణ మహాభారత భాగవత కథలకు సంబంధించినవిగా ఉంటాయి. ఈ ఆటలు పాటలు చాలా పల్లెటూర్లలో ఉన్నాయి.

IV. సృజనాత్మకత / ప్రశంస : 

మీకు తెలిసిన ఏవి నీ నాలుగు పద్యాలను బతుకమ్మ పాటలాగ మార్చి రాయండి.

బలవంతుడ అననేము ఉయ్యాలో

అనకూడదమ్మ ఉయ్యాలో

 బలవంతమైనదే ఉయ్యాలో

సర్పము ఉయ్యాలో 

చలి చీమల ఉయాలో

చేతిలో చిక్కింది ఉయ్యాలో 

చిక్కిన వెంటనే ఉయ్యాలో

చావనే చచ్చింది ఉయ్యాలో

ఉప్పుకప్పురంబు ఉయ్యాలో 

ఒక్క పోలికనుండు ఉయ్యాలో 

చూడ రుచుల ఉయ్యాలో 

జాడలు వేరమ్మ ఉయ్యాలో

లేదా 

గ్రామీణ కళాకారులను ప్రశంసిస్తూ మీ మిత్రునికి లేఖ రాయండి.

V. పదజాలం వినియోగం 

కింది పదాలకు అర్థాలు రాయండి మేలుకొలుపు 

అ) ఆసక్తి : ఆపేక్ష ఆస

ఆ) వీనుల విందు: ఇష్టమైన ధ్వనులచే చెవులకు ఇంపు

ఇ) శోభ : కాంతి ఇచ్చా సౌందర్యం

ఈ) పురాతనమైన: అతి ప్రాచీనమైన పాతదైన

కింది వాక్యాలు చదివి సమానార్థం వచ్చే పదాల కింద గీత గీయండి.

అ) పండగ పర్వం వేడుక

ఆ) ఆసక్తి ఆపేక్ష అభిరుచి

ఇ) గృహము ఇల్లు సదనం

3. కింది వికృతి పదాలకు సరిపోయే ప్రకృతి పదాలు గళ్ళలో ఉన్నాయి వాటిని వెతికి రాయండి.

అ. పబ్బము పర్వము

ఆ) పున్నమి పౌర్ణమి

ఇ) జీతము జీవితము 

ఈ) కర్జము కార్యము

VI. భాషను గురించి తెలుసుకుందాం.

కింది వాక్యాల్లో సమాపక అసమాపక క్రియలేవో గుర్తించి రాయండి.

అ) అసమాపక క్రియ తిని సమాపక క్రియ వెళ్ళింది 

ఆ) అసమాపక క్రియ వెళ్లి సమాపక క్రియ చదువుకున్నది 

ఇ) అసమాపక క్రియ చదివి సమాపక క్రియ నిద్రపోయాడు

ఈ) అసమాపక క్రియ గీసి సమాపక క్రియ పెట్టాడు.

క్రియలను బట్టి కాకుండా అర్ధాన్ని బట్టి కూడా వాక్యాలలో తేడాలు ఉంటయని గమనించండి

ఉదాహరణకు 

ఆహా ఎంత బాగుందో !

"చేతులు కడుక్కో"

మన రాష్ట్ర రాజధాని ఏది? 

పై వాక్యాలు ఒక్కో భావాన్ని సూచిస్తున్నాయి. అది ఎట్లాగో చూద్దాం. ఆహా ఎంత బాగుందో ! ఇది ఆశ్చర్యానికి సంబంధించిన అర్థాన్ని సూచిస్తుంది. కాబట్టి ఆశ్చర్యాన్ని తెలియజేసే వాక్యం. ఇక రెండో వాక్యం "చేతులు కడుక్కో" ఇవి విధిగా చేయాలి అని అర్థాన్ని సూచిస్తుంది. అంటే చేయాల్సిన పనిని విధిగా చేయాలి అని అర్థాన్ని సూచించే వాక్యం విద్యర్థక వాక్యం.

 ఇక మూడవ వాక్యం మన రాష్ట్ర రాజధాని ఏది ఇది ప్రశ్నార్ధకాన్ని సూచిస్తుంది. ప్రశ్నించే విధంగా ఉండే వాక్యమే ప్రశ్నార్ధక వాక్యం.

2. ఈ వాక్యాలు ఏ రకమైనవో గుర్తించండి.

అ) మీరు ఏ ఊరు వెళ్తున్నారు (ప్రశ్నార్ధక వాక్యం) 

ఆ) ఈ పాఠం చదువు (విద్యర్థక వాక్యం) ఇ) వసంత ఎంత బాగా పాడిందో (ఆశ్చర్యార్థక వాక్యం) 

ఈ) మన పాఠశాలకు ఎవరు వచ్చారు? (ప్రశ్నార్ధక వాక్యం) 

ఉ) చెరువులో తామరలు ఎంతో అందంగా ఉన్నాయి కదా! ( ఆశ్చర్యార్థక వాక్యం) 

ఊ) పూలన్నింటినీ హారంగా కూర్చుండి (విద్యర్థక వాక్యం)

ప్రాజెక్టు పని

మీ జిల్లాలోని ముఖ్యమైన పెద్ద చెరువులేవి అవి ఎక్కడ ఉన్నాయి మొదలగు విషయాలను ఒక పట్టికదా వివరించండి నివేదిక ప్రదర్శించండి.

మాది సిద్దిపేట జిల్లా.

శనిగరం చెరువు శనిగరం గ్రామం

దిలాల్పూర్ చెరువు దిలాల్పూర్ గ్రామం

రాజగోపాల్పేట చెరువు రాజగోపాల్ పేట గ్రామం

హుస్నాబాద్ చెరువు హుస్నాబాద్ ప్రాంతం

మొదలైనవి.

ఈ చెరువుల పురాతనమైనవి కొన్ని కాకతీయుల కాలం నాటివి కూడా ఉన్నాయి. వర్షప నీరుఈ వ్యర్థం కాకుండా నిలువ చేస్తున్నాయి. చెరువుల ద్వారానే పొలాలు పారుతున్నాయి.

లేదా 

గ్రామీణ వేడుకలు లేదా క్రీడలకు సంబంధించిన పాట కథ వ్యాసం సేకరించి నివేదిక రాసి తరగతి లో ప్రదర్శించండి.

భారతదేశం పల్లెల్లో నివసిస్తుంది అని గాంధీజీ గారు అన్నారు. నూటికి 90% ప్రజలు పల్లెటూర్లలో ఉంటున్నారు. తరతరాల నుండి వారసత్వంగా వస్తున్న వేడుకల్లో క్రీడా వినోదాలు ఎన్నో ఇక్కడ జరుపుకుంటారు. ఈ వినోదాలలో వేడుకలలో పాటలలో సంస్కృతి, నాగరికత హిత బోధ, మేలు చేసే తత్వం ఉంది.

తెలుగు పల్లెల్లో రకరకాలైన ఆటలను, క్రీడా వినోదాలను మనం చూడవచ్చు. తోలుబొమ్మలాటలు, యక్షగానాలు వీధి భాగవతాలు మొదలైనవి జన ప్రచారంలో చాలా ఉన్నవి. ఉయ్యాల పాటలు నిద్రపుచ్చుట కొరకు పాడే జోల పాటలు మనదేశంలో వినని వారు ఉండరని చెప్పవచ్చు. పల్లెటూర్లు క్రీడలకు పాటలకు జీవన విధానానికి పట్టు గొమ్మలు

VI. 6. పోతన బాల్యం

పోతన బాల్యం 

-డా. వానమామలై వరదాచార్యులు

పాఠ్యభాగ వివరాలు:  ఈ పాఠం 'కావ్య' ప్రక్రియకు చెందినది. కావ్యము అనగా వర్ణనతో కూడినది అని అర్థం. మహాకవి పోతన జీవితం ఆధారంగా డా. వానమామలై వరదాచార్యులు రచించిన 'పోతన చరిత్ర' అనే మహాకావ్యం లోని ప్రథమ శ్వాసము నుండి తీసుకోబడింది.

కవి పరిచయం

కవి పేరు డాక్టర్ వానమామలై వరదాచార్యులు

జననం : 16 .8 .1912

మరణం : 30 .10. 1984.

కాలం : 20వ శతాబ్దం

జన్మస్థలం: వరంగల్ అర్బన్ జిల్లాలోని మణికొండ గ్రామం.

స్థిర నివాసం : మంచిర్యాల జిల్లా చెన్నూరు.

బిరుదులు:  అభినవ పోతన, అభినవ కాళిదాసు, మధురకవి, కవి చక్రవర్తి.

రచనలు:  పోతన చరిత్రము, మణిమాల, సూక్తి వైజయంతి, జయ ధ్వజము, వ్యాసమనణి, కూలిపోయే కొమ్మ, రైతుబిడ్డ (బుర్రకథల సంపుటి).

పురస్కారాలు : 1. ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ పురస్కారం. 

2. వారణాసి వారి విద్యా వాచాస్పతి మొదలైన పురస్కారాలు అందుకున్నాడు

ధారాళంగా చదవడం అర్థం చేసుకుని ప్రతిస్పందించడం కింది పద్యం చదవండి భావంలోని ఖాళీలు పూరించండి.

 

కందుకం వోలే సుజనుడు 

క్రిందంబడి మగుడమీదికి న్నెగయు జుమీ

మందుండు ముత్పిండం వలె 

క్రిందపడి యడగి యుండు గృపణత్వమునన్

ఖాళీలు

అ)కింద పడ్డ పైకి లేచేవాడు  సుజనుడు.

ఆ) అపజయం పాలైన తిరిగి విజయం సాధిస్తాడు.

ఇ) మందుడు అంటే బుద్ధిహీనుడు.

ఈ) బంతితో పోల్చబడినవాడు సుజనుడు.

ఉ) మట్టి ముద్ద అనే పదానికి పద్యంలో వాడబడిన పదం - మృత్పిండము.

III. స్వీయ రచన

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాలు జవాబులు రాయండి.

అ) ఊళ్లోని పెద్దలందరూ అన్నదమ్ములు ఇద్దరిని మెచ్చుకునేవారు మీ చుట్టుపక్కల వారు మెచ్చుకునేటట్లుగా నువ్వేం చేస్తావు?

జవాబు: తిప్పన పోతనలు అన్నదమ్ములు తిప్పనకు తమ్ముడంటే చాలా ప్రేమ తిప్పన తన తమ్ముడైన పోతన మీద చూపి సోదరా భావంతో ఊరిలో అందరికీ ఆదర్శంగా నిలిచాడు. నేను మా తమ్ముడు మీద మా చెల్లెలు మీద తిప్పన కురిపించిన ప్రేమను కురిపిస్తాను. తిప్పన పోతనలు ఎలా ఉన్నారో నేను మా అన్నదమ్ములం అలాగే ఉంటాము.

ఆ) 'కాళ్లలో పాదరసం' అంటే మీకేం అర్థమైంది?

జవాబు: పాదరసం అనగా నిలకడగా ఉండని స్వభావం గలది. ఎప్పుడు కదులుతూనే ఉంటుంది. నిలకడగా ఉండదు. చంచలమైన మనస్తత్వం కలిగిన వారిని పాదరస స్వభావం గలవారు అని కూడా అంటారు.

ఇ) 'తిప్పన - పోతన' లను రామలక్ష్ములతో ఎందుకు పోల్చారు?

జవాబు: తిప్పల పోతనలిద్దరూ అన్నదమ్ములు. ఒక్కరిని విడిచి ఒకరు ఉండలేరు. తిప్పనకు తమ్ముడంటే చాలా ప్రేమ. పోతనకు అన్న అంటే అమితమైన ప్రేమ. ఒకరంటే ఒకరికి పంచప్రాణాలు. తమ్ముడు కనబడకపోతే అన్న వెతుకుతాడు. తినేటప్పుడు నిద్రపోయేటప్పుడు కూడా తమ్ముడు తన పక్కనే ఉండాలని అనుకుంటాడు. కొట్లాటలు అంటే ఏమిటో వాళ్లకు తెలియదు. ఆ అన్నదమ్ములిద్దరూ గొప్ప గుణాలు గలవారు. మంచి స్వభావం కలిగిన వారు. వారు మణులు రామలక్ష్మణుల వంటి గుణగణాలు కలిగిన వారు. కావున వారిని రామలక్ష్మణులతో తో పోల్చారు.

ఈ) ఈ పాఠం రాసిన కవి గురించి సొంతమాటల్లో రాయండి.

జవాబు: 

పోతన బాల్యం రాసిన కవి పేరు వానమామలై వరదాచార్యులు వీరు మంచిర్యాల జిల్లా చెన్నూరులో స్థిరవాసం ఏర్పరచుకున్నారు. వీరి బిరుదులు అభినవ పోతన, అభినవ కాళిదాసు, మధురకవి, కవి చక్రవర్తి అనునవి. వీరి రచనలు పోతన చరిత్రను మణిమాల, సూక్తి వైజయంతి, జయ ధ్వజము,ఢ వ్యాసవాణి, కూలిపోయే కొమ్మ, రైతు బిడ్డ(బుర్రకథలు) సంపుటి గ్రంథాలు రచించాడు.

2. ఈ క్రింది ప్రశ్నకు పది వాక్యాల్లో జవాబు రాయండి.

పోతన బాల్యాన్ని మీ సొంతమాటల్లో రాయండి.

జవాబు: పోతన బాల్యం.

పోతనకు తన అన్న తిప్పన అంటే ప్రాణం అమితమైన గౌరవం మర్యాద. తిప్పన తెలివిగలవాడు. ఏదైనా పద్యం తిప్పన చదువుతుంటే దాన్ని పోతన వినగానే అర్థం చేసుకునేవాడు. ఆ పద్యం యొక్క సారాంశాన్ని త్వరగా చెప్పగలిగేవాడు. పోతన విద్యలోనే కాదు వినయంలోనూ వివేకంలోనూ మంచి గుణాలు అలవర్చుకున్నాడు. ఆటపాటల్లో ఆరితేరిన వాడు. చదువులో తనకు తానే సాటి. ధైర్య సాహసాలలో శక్తివంతుడు. శ్రావ్యమైన పాటలు పాడేవాడు. మొగమాటము భయము వెనుకడుగు వేయడం అంటూ తెలియనివాడు. చెట్లు ఎక్కడంలో కోతులు మించిన నైపుణ్యం గలవాడు. పక్షుల కిందికి దూకేవాడు. ఉడతవలే పైకి ఎగబాకే వాడు. ఆయనకు భూమి మీద కాలు క్షణమైన నిలిచేది కాదంటే సందేహం లేదు. తన తల్లితో పోతన కూడా గుడికి వెళ్లేవాడు. దేవునికి నమస్కారాలు చేసేవాడు. సాధువులు సజ్జనులను దర్శించాలని ఉత్సాహం కలిగి వారితో సాంగత్యం చేసేవాడు. హరికథలను, పురాణాలను చిన్నప్పటి నుంచే వినడం మొదలైంది. శివ పూజ అంటే ఆసక్తి ఎక్కువ.

V. సృజనాత్మకత / ప్రశంస

పోతన తన బాల్యంలో ఆడుకునే ఆటలు తెలుసుకున్నారు కదా అట్లాగే మీరు ఆడుకునే ఆటలు ఏవి ఆటలు ఎందుకోసం ఆడాలో వాటి ప్రాముఖ్యత ఏమిటో వివరిస్తూ వ్యాసం రాయండి.

జవాబు: నేను ఆడుకునే ఆటలు కబడ్డీ వాలీబాల్, రింగ్ బాల్,  షెటిల్ కాక్, బాల్ బ్యాడ్మింటన్, క్యారమ్స్, ఖో ఖో గోలిలాట మొదలైనవి.

ఆటలు ఎందుకోసం ఆడాలి. మనోవికాసానికి అవి ఉపయోగపడతాయి. వ్యాయామం జరుగుతుంది. రక్త ప్రసరణ పెరుగుతుంది. ఆరోగ్యం చక్కగా ఉంటుంది. ఎలా ఆడాలో, ఎలా ఆడకూడదో సమయస్ఫూర్తి అలవడుతుంది.

లేదా

పోతన ఆడుకునేటప్పుడు చూసిన వాళ్ళు "ఈ బాలుడు అసాధ్యుడు" అని అనుకునేవారు కదా! మరి ఇప్పుడు ఆడుకునే పిల్లలు చూసి పెద్దవాళ్ళు ఏం మాట్లాడుకుంటారు ఊహించి సంభాషణలు రాయండి.

జవాబు: 

రంగయ్య: రామయ్య నేటి పిల్లలు ఆటలు ఆడడమే లేదు. నిత్యం సెల్ ఫన్లు టీవీలు చూసుకుంటా ఊబకాయంతో బాధపడుతున్నారు చూసావా?

రామయ్య నిజమే రంగయ్య అమ్మ మనుమడు మనుమరాలు ఇద్దరూ అంతే ఎప్పుడు ఆడాలని చూడరు ఎలా మరి వీరితో

రామయ్య ఆడితి ప్రమాదకరమైన ఆటలు ఆడతారు రంగయ్య

రంగయ్య రామయ్య నిజమే ప్రమాదకరమైన ఆటలు ఆడకుండా చూడాల్సిన బాధ్యత తల్లిదండ్రులది

V. పదజాల వినియోగం

కింది వాక్యాల్లో గీత గీసిన పదాలకు అదే అర్థం వచ్చే పదాలు పాఠంలో వెతికి రాయండి.

ఉదా భారతీయులు సోదర భావం కలిగి ఉంటారు సౌబ్రాత్రము

అ) లక్ష్మీ పుస్తకాన్ని తెరిచి పాఠం చదివింది

జవాబు : పొత్తం

ఆ)అర్జునుడు విలువిద్య యందు అధిపుడు

జవాబు : గొప్పవాడు

ఇ) బలరాముని సోదరుడు శ్రీకృష్ణుడు

జవాబు అన్న లేదా తమ్ముడు

ఈ)  ప్రతిరోజు స్నానం చేసి శరీరాన్ని శుభ్రం గా ఉంచుకోవాలి.

జవాబు : శరీరం 

2. కింది ప్రకృతి వికృతి పదాలను జతపరచండి.

అ) భోజనం - భోనం 

ఆ) నిదుర - నిద్ర 

ఇ) పొత్తం - పుస్తకం

3. కింది పదాలతో సొంత వాక్యాలు రాయండి.

అ) అనుజుడు 

జవాబు : మానుజుడు చిత్రలేఖనంలో, సంగీతంలో ప్రావీణ్యుడు.

ఆ) గొంకు జంకులు : గొంకు జుంకులు లేకుండా ప్రసంగిస్తేనే వక్తలవుతారు.

జవాబు : ఎలాంటి సమస్య వచ్చినా నేను గొంకు జంకు  లేకుండా మాట్లాడగలుగుతాను.

ఇ) మేటి :

జ. చదువులో ఆటలలో పాటలలో నేనే మేటి

ఈ) ఆసక్తి 

జవాబు: చదువు యందు నాకు ఆసక్తి ఎక్కువగా ఉన్నది.

ఉ) వెత 

జవాబు: వెత చెప్పుకుంటే మనసు తేలిక అవుతుంది

ఊ) అసాధ్యుడు 

జవాబు: కార్యదీక్షత కలిగిన వారు అసాధ్యులు.

4. క్రింది వాక్యాలను చదవండి ప్రతి వాక్యంలోనూ ఒక పదానికి అదే అర్థం వచ్చే మరికొన్ని పదాలునే వారిని కింద గీత గీయండి.

అ) పురము, పట్టణము, నగరం

ఆ) ధరణి, రైతు, అవని

ఇ) కోతి, కపి, వానరం 

ఈ) గుడి, కోవెల, దేవాలయం.

VI. భాషను గురించి తెలుసుకుందాం

కింది పట్టిక లోని పదాలు చదివి పుంలింగ శ్రీ లింగాలంగా పదాలను ఏకవచన బహువచనాలను అవ్యయాలను గుర్తించండి.

1. కింది పట్టికలోని పదాలు చదువి పుంలింగ , స్త్రీ లింగ పదాలను, నపుంసక లింగ పదాలను, ఏక వచన - బహువచనాలను,  అవ్యయాలను గుర్తించండి.

అ) పుంలింగ పదాలు :  సుధాకర్ చంద్రుడు బలరాం అతడు

ఆ) స్త్రీ లింగ పదాలు : రచయిత్రి, నటి, సీత ఆమె

ఇ) నపుంసక లింగ పదాలు : పుట్ట పత్రిక  

ఈ) ఏకవచనం : పత్రిక, డబ్బా, ఉంగరం, బల్ల

ఉ) బహువచనం : బాలురు, మహిళలు, ఆటలు, రచనలు 

ఊ) అవ్యయం: ఆహా, శభాష్, అట్లని, అమ్మో

2. కింది వాటిని జతపరచండి

అ) నామవాచకం ( జ ) హైదరాబాద్ 

ఆ) సర్వనామం.   ( గ ) ఆమె 

ఇ) విశేషణం.       ( ఘ) ఎర్రని 

ఈ) క్రియా            ( క ) చదివింది 

ఉ) అవ్యయం      ( ఖ ) కానీ

3. కింది ఖాళీలను పూరించండి 

అ) నామవాచకానికి లేదా సర్వ నామానికి ఉన్న గుణాన్ని తెలిపేది విశేషణం

ఆ) నామవాచకానికి బదులుగా వాడేది సర్వనామం 

ఇ) పనిని తెలిపే మాట క్రియా

ఈ) లింగ వచన విభక్తులు లేనిది అవ్యయము 

ఈ) పేరు తెలిపే పదం నామవాచకం.

ప్రాజెక్టు పని : మీ గ్రామంలో లేదా మీకు తెలిసిన కుటుంబంలో మంచిగా కలిసి ఉన్న అన్నదమ్ముల గురించి రాయండి వారి గురించి ఏమనిపించిందో మీ అనుభవం రాయండి ప్రదర్శించండి.

మా గ్రామంలో

IX. 11. వాయసం 

పాఠం ఉద్దేశం:
ప్రకృతిలో భగవంతుడు పుట్టించిన ప్రాణులన్నీ విలువైనవే. వేటి విలువ వాటికి ఉంటుంది. ప్రాణులన్నీ ప్రకృతిలో స్వేచ్ఛగా జీవించాలి. మనం ప్రతి ప్రాణినీ, వాటి ప్రత్యేకతలననుసరించి ఆదరించాలి. ‘కాకి’ కూడా ఒక ప్రాణి. అది నల్లగా ఉంటుంది. కాకి యొక్క విశిష్టతను చెపుతూ, కాకి పట్ల చులకన భావం ఉందనీ, అలా వ్యతిరేకభావం తగదని తెలియపరచడమూ, సృష్టిలోని ప్రతిప్రాణి గొప్పదని తెలపడమూ, ‘కాకి’ ప్రత్యేకతను తెలియజేయడమూ ఈ పాఠం ఉద్దేశం.
పాఠ్యభాగ వివరాలు
ఈ పాఠ్యభాగం పద్య ప్రక్రియకు చెందినది. ఆధునిక కవి శ్రీ మామిండ్ల రామగౌడు రాసిన ‘రస తరంగిణి’ ఖండకావ్య సంపుటిలోని పద్యాలివి.
కవి పరిచయం


కవి – మామిండ్ల రామగౌడు
జనన-మరణాలు – జననము : 14-01-1943 ; మరణం : 06-06-2003
జన్మస్థలము – ఆధునిక కవుల్లో మామిండ్ల రామగౌడు ఒకరు. నిజామాబాద్ జిల్లాకు చెందిన ‘వర్ని’ మండలం ‘రుద్రూరు’ లో జన్మించారు.
తల్లిదండ్రులు – తల్లి ‘బాలమ్మ’, తండ్రి ‘మల్లాగౌడు’ ‘
విద్యాభ్యాసము – ప్రాథమిక విద్యతో చదువు ఆగిపోయింది. తర్వాత వీరు బి.ఓ.ఎల్ పట్టా తీసుకొని, తెలుగు పండితుడిగా పనిచేశారు. తెలుగుభాషపై మక్కువతో 20 ఏళ్ళ వయస్సులోనే రచనలు చేశారు.
రచనలు –
శబరిమాత శతకం
నరసింహ శతకం.
కవి గౌడప్ప శతకం – వంటి భక్తి, నీతి శతకాలు రచించారు.
ఇవే కాక
రసతరంగిణి
కవితాసుధాలహరి
గౌడప్రబోధం – మొదలయిన రచనలు చేశారు.
బిరుదులు – గౌడు గారికి “సుకవిసుధాకర”, “మధురకవి”, “కవికోకిల” వంటి బిరుదులు ఉన్నాయి.
సన్మానాలు – గౌడుగారు పలు సత్కారాలు, సన్మానాలు అందుకున్నారు.
 
ప్రవేశిక
సకల జీవులను మనిషి సమాదరించాలి. సర్వప్రాణుల పట్ల దయకలిగి ఉండాలి కాని మనిషి స్వార్థ చింతనతో తన స్వలాభాన్నే చూసుకొంటున్నాడు. ప్రకృతిలో కాకి పక్షి ఐనప్పటికీ అందుకు విరుద్ధంగా ఐక్యతను, కలుపుగోలుతనాన్ని ప్రదర్శిస్తూ జనావాసాల్లో తిరుగుతుంది. దాని గురించి ఈ పాఠంలో చదువుకుందాం.

ఉత్పలమాల
భ	ర	న	భ	భ	ర	వ
U   I   I	U   I    U	I    I   I	U  I   I	U   I   I	U  I   U	I   U
ఉత్పలమాల షట్కాట్ : శా మస (టేన్) 10 ఉత్పలమాల లక్షణాలు : (వృత్త పద్యం) 1.      పద్యంలో 4 పాదాలుంటాయి. 2.      ప్రతి పాదంలో భ, ర, న, భ, భ, ర, ‘లగ’ (వ) అనే గణాలుంటాయి. 3.      10వ అక్షరం యతి స్థానం. 4.      ప్రాస నియమం ఉంటుంది. 5.     పాదంలో 20 అక్షరాలుంటాయి.

చంపకమాల
న	జ	భ	జ	జ	జ	ర
I   I   I	I   U   I	U   I   I	I   U   I	I   U   I	I   U   I	U  I   U
ఉత్పలమాల షట్కాట్ : శా మస (టేన్) 10 1.     చంపకమాల లక్షణాలు : (వృత్త పద్యం) 2.     ఇందులో 4 పాదాలుంటాయి. 3.     న, జ, భ, జ, జ, జ, ర అనే గణాలు (21 అక్షరాలు) ఉంటాయి. 4.     ప్రతి పాదంలో 11వ అక్షరం యతి స్థానం. 5.     ప్రాసనియమం ఉంటుంది.

తే॥ ఆత్మఘోషమా! చిరజీవివై వెలుంగు

మేకదృష్టి గలట్టి వివేకమునకుఁ

బలువిధమ్ముల బ్రక్కచూపులను జూచు

కపట చిత్తులు మెచ్చరు కరటరాజ!

ప్రతిపదార్థం:

ధ్వాంక్షమా = ఓ కాకీ ! (మాంసాన్ని కాంక్షించే దానా !)

మాంసమా = మాంసమునా? (లేక) (మాంసము + ఆకాంక్షించుచున్నావు) (మాంసం కోరుతున్నావు అని చెప్పవచ్చు).

కాంక్షించుచున్నావు = కోరుతున్నావు

మానవుల్ = మనుష్యులు

మెక్కుట = ఎక్కువగా తినడం (మాంసాన్ని ఎక్కువగా తినడం)

మానినారె (మానినారు + ఎ) = మానివేశారా?

బలిపుష్టమా = ఓ కాకీ!

నరుల్ = మానవులు.

బలన్ = బలిగా (భూతయజ్ఞంగా)

ఇచ్చుకూటిని = ఇచ్చే ఆహారాన్ని

తిని = తిని (నీవుతిని)

బ్రతుకు గడుపు = జీవితాన్ని సాగించే

దినములు = రోజులు

ఎన్ని = ఇంకా ఎన్నాళ్ళు?

వాయసమా = ఓ కాకీ!

తీపి పాయసము = తియ్యని పరమాన్నము

ఒల్లకన్ = ఇచ్చగింపక; (ఇష్టపడక)

ఎంగిలి మెతుకులు = తినగా మిగిలిన ఎంగిలి మెతుకులు

మ్రింగుట = తినడం

ఏల = ఎందుకు ?

మౌకలీ = ఓ కాకీ !

ఏలకో = ఎందుకో ?

ఆకలిబొబ్బలన్ = ఆకలి కేకలతో బాధపడే

ఈ కలిన్ = ఈ కలి కాలంలో

నీకున్ = నీకు

బొనము = భోజనము

ఎట్లు = “ఏ విధంగా

అబ్బు = లభిస్తుంది ?

ఆత్మఘోషమా = ఓ .కాకీ! (కాకా అని తననామాన్నే అరచేది) (ఆత్మఘోషము)

ఏకదృష్టి = ఒకే దృష్టి

కలట్టి (కల + అట్టి) = కలిగినటువంటి

వివేకమునకున్ = (నీ) జ్ఞానానికి

చిరజీవివై = చాలాకాలము బ్రతికేదానివై

వెలుంగుము = వర్ధిల్లుము

కరటరాజ = ఓ కాకి రాజా!

పలువిధమ్ములన్ = అనేక విధాలుగా

ప్రక్క చూపులను = ప్రక్క చూపులను

చూచు = చూసే

కపటచిత్తులు = మోసబుద్ధులు

మెచ్చరు = (నిన్ను) మెచ్చుకోరు (కాకికి ఏకదృష్టి అనగా అది ఒకవైపుకే చూడగలుగుతుంది. అది చూసిన వైపే దానికి కనబడుతుంది. రెండో వైపు దానికి కనబడదు.)

ఆ॥ వన్న కొడుకుఁ బిలుచువట్టులఁ బెరిమతో

‘కాక-కాక’ యంచుఁగేక వేయు,

కలుపుగోలు తనము తెలియనట్టి మనము

చీదరించుకొనినఁ జిన్నబోదు.

ప్రతిపదార్థం:

అందచందమ్ము = (కాకి) అందము, చందము

లేదు = కలది కాదు;

అంచల = హంసల

నడ = నడక వంటి అందమైన నడక

కాదు = కాదు

చిలుకలవలెన్ = చిలుకలవలె

కుల్కి = విలాసముగా కుదిలి

పలుకబ్రోదు (పలుకన్+పోదు) = మాట్లాడలేదు.

పేదరికపుఁబుల్గు (పేదరికము+పుల్గు) = చిన్నచూపు చూడబడే పక్షి అయినా

భేదభావము లేక = ఎల్లాంటి భేదభావమూ లేకుండా

గడబిడతోన = అల్లరితో (తొందరగా)

భలే = చక్కగా

గంతులిడును (గంతులు + ఇడును) = గంతులు వేస్తుంది

కొమ్మల మాటునన్ = కొమ్మల మఱుగున

కులుకుచున్ = కులుకుతూ

కమ్మని రాగాలు = కమ్మనిసంగీత రాగాలు

తీయస్వరాలు = తీయని ధ్వనులు

లేవు = లేవు (తీయగా కమ్మగా కోయిల వలె పాడలేదు)

లోకానన్ = లోకంలోని (ప్రపంచంలోని)

దీనులలోఁగల (దీనులన్ + కల) = దుఃఖితులలో కల

శోకాలు = ఏడ్పులు

కన్నీటి గాధలు = కన్నీరు తెప్పించే కథలు

ఏకరువు పెట్టున్ = వల్లె వేస్తుంది (దీనుల బాధలను చెపుతోందా అన్నట్లు బాధాకరంగా అరుస్తుంది)

అన్నకొడుకు = అన్నగారి కొడుకు తన పినతండ్రిని

పిలుచునట్టు = పిలుస్తున్నాడా అన్నట్లు

పెరిమతోన్ = ప్రేమతో

కాక- కాక యంచున్ = ‘కాక, కాక అంటూ

కేకవేయున్ = కేకలు వేస్తుంది

కలుపుగోలుతనము = అందరితో కలిసిమెలసి యుండడం

తెలియనట్టి = తెలియనటువంటి

మనము = మనము

చీదరించుకొనిన = కోపగించుకున్నా (చికాకుగా చూసినా)

చిన్నబోదు = (తాను) చిన్న పుచ్చుకోదు (బాధపడదు)

తే॥ నెండ్రకాయ వడత గండ్రగొడ్డలి కోఁత

మందినోళ్ళు మూఁత పంది మేఁత

రోఁత బ్రతుకు గడుపు పాతకు నెదనల్పు

కంటెఁ గాకి నలుపు కలుషితమ్మె ?

ప్రతిపదార్థం :

కసిఁబూని (కసిన్ + పూని). = కోపము వహించి;

మోసానన్ = మోసంతో

మసిఁబూసి (మసిన్ + పూసి) = నల్లని మసిని పూసి

మారేడు కాయ = మారేడు కాయ అని

చేతికినిచ్చు (చేతికిన్+ఇచ్చు) = చేతికి ఇచ్చే (మోసం చేసి) ఒకదానికి బదులు మరొక వస్తువు నిచ్చే ;-

ఖలునకంటెన్ = నీచుని కంటె ;

పగబట్టి (పగన్ + పట్టి) = విరోధము పూని ;

తొడఁగొట్టి (తొడన్ + కొట్టి) = పోరుకు పిలిచి ;

పరులకొంపలు = ఇతరుల ఇండ్లను

నిట్టనిలువునన్ = నిటారుగా

ముంచెడి = ముంచే

నీచుకంటెన్ = నీచుని కంటె ;

చారు సంసార సంచారుల = చక్కగా సంసార జీవితం గడిపే వా

మధ్య = నడుమ

విషాగ్నిన్ = విషమనే అగ్నిని

రగులు = మండించే

పాషండుకంటెన్ = వేద ధర్మములను పాటించని వేదబాహ్యుని కంటె; (సంసార బంధాలకు అనుగుణంగా శాస్త్రమును వాడుకొనేవాడు (పాషండుడు)

లిబ్బులు = ధనములు

అబ్బగన్ = లభించగానే

పిచ్చి బెబ్బులియై = పిచ్చెత్తిన పెద్దపులి వలె

పచ్చినెత్తురు = పచ్చి రక్తాన్ని

జుట్టెడి = త్రాగే

తొత్తుకంటెన్ = తొత్తుకంటె (తొత్తు = అంకు స్త్రీ)

ఎండ్రకాయనడతన్ = ఎండ్రకాయవలె అడ్డంగా నడుస్తూ

గండ్ర గొడ్డలి కోతన్ = గొడ్డలి కోతతో;

మంది నోళ్ళు మూత = జనం నోళ్ళు మూయిస్తూ

పంది మేతన్ = పందిలా మేస్తూ,

రోతబ్రతుకుగడుపు = ఏవగింపు కల్గించే బ్రతుకును బ్రతికే

పాతకు = పాపాత్ముని యొక్క

ఎదనల్పుకంటెన్ = హృదయపు నల్లదనం కంటే

కాకి నలుపు = కాకి యొక్క నల్లదనము

కలుషితమ్మె(కలుషితమ్ము + ఎ) = చెడ్డదా?

సీ॥ కపిఁబూని మోసాన మసిఁబూసి మారేడు

కాయ చేతికినిచ్చు ఖలునకంటె

పగఁబట్టి తొడఁగొట్టి పరులకొంపలు నిట్ట

నిలువున ముంచెడి వీచుకంటె

చారుసంపార సంచారుల మధ్య వి

షాగ్ని రగుల్చు పాషండు కంటె

లిబ్బులబ్బగఁబిచ్చి బెబ్బులియై పచ్చి

నెత్తురు జుట్టెడి తొత్తుకంటె

తే॥ నెండ్రకాయ వడత గండ్రగొడ్డలి కోఁత

మందినోళ్ళు మూఁత పంది మేఁత

రోఁత బ్రతుకు గడుపు పాతకు నెదనల్పు

కంటెఁ గాకి నలుపు కలుషితమ్మె ?

ప్రతిపదార్థం :

కసిఁబూని (కసిన్ + పూని). = కోపము వహించి;

మోసానన్ = మోసంతో

మసిఁబూసి (మసిన్ + పూసి) = నల్లని మసిని పూసి

మారేడు కాయ = మారేడు కాయ అని

చేతికినిచ్చు (చేతికిన్+ఇచ్చు) = చేతికి ఇచ్చే (మోసం చేసి) ఒకదానికి బదులు మరొక వస్తువు నిచ్చే ;-

ఖలునకంటెన్ = నీచుని కంటె ;

పగబట్టి (పగన్ + పట్టి) = విరోధము పూని ;

తొడఁగొట్టి (తొడన్ + కొట్టి) = పోరుకు పిలిచి ;

పరులకొంపలు = ఇతరుల ఇండ్లను

నిట్టనిలువునన్ = నిటారుగా

ముంచెడి = ముంచే

నీచుకంటెన్ = నీచుని కంటె ;

చారు సంసార సంచారుల = చక్కగా సంసార జీవితం గడిపే వా

మధ్య = నడుమ

విషాగ్నిన్ = విషమనే అగ్నిని

రగులు = మండించే

పాషండుకంటెన్ = వేద ధర్మములను పాటించని వేదబాహ్యుని కంటె; (సంసార బంధాలకు అనుగుణంగా శాస్త్రమును వాడుకొనేవాడు (పాషండుడు)

లిబ్బులు = ధనములు

అబ్బగన్ = లభించగానే

పిచ్చి బెబ్బులియై = పిచ్చెత్తిన పెద్దపులి వలె

పచ్చినెత్తురు = పచ్చి రక్తాన్ని

జుట్టెడి = త్రాగే

తొత్తుకంటెన్ = తొత్తుకంటె (తొత్తు = అంకు స్త్రీ)

ఎండ్రకాయనడతన్ = ఎండ్రకాయవలె అడ్డంగా నడుస్తూ

గండ్ర గొడ్డలి కోతన్ = గొడ్డలి కోతతో;

మంది నోళ్ళు మూత = జనం నోళ్ళు మూయిస్తూ

పంది మేతన్ = పందిలా మేస్తూ,

రోతబ్రతుకుగడుపు = ఏవగింపు కల్గించే బ్రతుకును బ్రతికే

పాతకు = పాపాత్ముని యొక్క

ఎదనల్పుకంటెన్ = హృదయపు నల్లదనం కంటే

కాకి నలుపు = కాకి యొక్క నల్లదనము

కలుషితమ్మె(కలుషితమ్ము + ఎ) = చెడ్డదా?

సీ॥ నల్లమొగమ్మున నెల్ల లోకాలలో

వెన్నుఁడు పూజ్యుఁడై వెలయలేదె ?

విసపు మేతరి గొంతు విడ్డూరమగు నలు

పున్నను శివుఁడంచుఁ బొగడఁబడఁడె ?

చుక్కల దొరలోన ముక్కున నలుపున్న

చల్లని వెన్నెల జల్లులిడఁడె?

నరుల తలలు నల్పు యిరుల దారులు నల్పు

నింగి నీరును రేయి నీడ నలుపు

ఆ॥ కాకి నలుపటంచు గావుకేకలు బెట్టి

మాయవంటి పొరలు మాయి నలుపు,

అంధకారమైన అజ్ఞానమేనల్పు

వాయసముల నలుపు రోయనేల ?

ప్రతిపదార్థం:

నల్లని మొగమ్మునన్ = నల్లని ముఖంతో (శ్యామల వర్ణపు ముఖంతో)

ఎల్లలోకాలలోన్ = అన్ని లోకాలలో

వెన్నుడు = విష్ణుమూర్తి

పూజ్యుడై = పూజింపబడేవాడై

వెలయలేదే (వెలయలేదు + ఏ) = ఒప్పలేదా? (ప్రకాశింపలేదా?)

విసపుమేతరి (విసము + మేతరి) = గరళకూట విషాన్ని తాగిన ఈశ్వరుడి;

గొంతు = కంఠము,

విడ్డూరమగు = వింత గొలిపే

నలుపున్నను = నలుపు రంగు కలిగి ఉన్న;

శివుడు = పరమశివుడు

అంచున్ = అని;

పొగడబడ = సుత్తింపబడడంలేదా?

చుక్కలదొరలోనన్ = నక్షత్రములకు ప్రభువైన చంద్రునిలో

ముక్కునన్ = ముఖంలో

నలుపున్నన్ (నలుపు + ఉన్నన్) = నల్లదనం ఉన్నప్పటికీ (కళంకం ఉన్నా)

చల్లని వెన్నెలన్ = చల్లని వెన్నెలను

జల్లులిడడై(జల్లులు + ఇడడు + ఎ)= జల్లులుగా కురిపించడం లేదా?

నరుల తలలు నల్పు = మనుషుల తలలు; (తలపై జుట్టు)

నల్పు = నల్లగా ఉంటాయి,

ఇరుల దారులు = చీకటి దారులు

నల్పు = నలుపు

నింగి = ఆకాశమునూ

నీరును = నీరునూ

రేయి = రాత్రియునూ

నీడ = నీడయూ

నల్పు = నల్లగా ఉంటాయి,

ఇరుల దారులు = చీకటి దారులు

నల్పు = నలుపు

నింగి = ఆకాశమునూ

నీరును = నీరునూ

రేయి = రాత్రియునూ

నీడ = నీడయూ

నలుపు = నల్లగానే ఉంటాయి

కాకి నలుపు + అటంచున్ = కాకి నల్లనిదని అంటూ

గావుకేకలు పెట్టి = పెద్దగా పెట్టి (గావు కేక అంటే బలి ఇచ్చేటప్పుడు వేసే కేక)

మాయనంటి (మాయన్ + అంటి) = మాయలో పడిపోయి

పొరలు = దొర్లే

మాయి = మాయగాడు (మాయ చేసేవాడయిన మాయావి)

నలుపు = నలుపు

అంధకారమైన = చీకటిమయమైన

అజ్ఞానమే = అజ్ఞానము కూడా

నల్పు = నలుపే

వాయసముల = కాకుల

నల్పు = నల్లదనాన్ని

రోయన్ = అసహ్యించుకోడం

ఏల = ఎందుకు ?

* సీ॥ కాకిబలఁగమంచు గాబరా పడిదెల్పు

తనబంధుజనుల యాదరణబొందు

‘కాకిపిల్లలు కాకికే కడుముద్ద’ని

తనబిడ్డలను గూర్చి తగవులాడు

వదరుఁబోతును గాంచి వాదమ్ములో మించి

లొట్టిమీఁదం గాకి లొల్లియనును

పిల్లలందఱుఁజేరి యల్లరి బెట్టఁగఁ

గాకి గోలయని చీఁకాకు పఱచు

ఆ ॥ “కావు – కావు” మనుచు దేవుని వేడెడి

పలుకులు చెవులందు ములుకులగును

గీము మీఁద వ్రాలి సేమములడుగును

ప్రాణసఖుని భంగి రాక విడదు.

ప్రతిపదార్థం:

కాకిబలగమంచున్ (కాకిబలగము + అంచున్) = కాకిలా ఎక్కువ మంది చుట్టాలున్నారని

గాబరాపడి = కలవరపడి

తెల్పున్ = చెపుతాడు (కాని)

తన బంధుజనుల = తన చుట్టాల యొక్క

ఆదరణబొందు (ఆదరణన్ + పొందు) = మన్ననను పొందుతాడు

కాకిపిల్లలు = కాకికి పుట్టిన పిల్లలు

కాకికే = ఆ కాకికే

కడుముద్దని (కడున్+ముద్దు+అని) = మిక్కిలి ఇంపును కల్గిస్తాయని అంటూ

తన బిడ్డలను గూర్చి = తన పిల్లలను గుఱించి మాత్రం (ఎవరేమన్నా)

తగవులాడున్ = (వారితో) దెబ్బలాడుతాడు

వదరుఁబోతును = ఊరకే ఎక్కువ మాట్లాడే వాడిని గుఱించి

కాంచి = చూచి

వాదమ్ములో = అతనితో వాదులాడడంలో

మించి = ఆ వదరుబోతును మించి పోయేలా మాట్లాడి;

లొట్టిమీద కాకి లొల్లి = కల్లుకుండ మీద కాకి అల్లరి

అనును = అంటాడు

పిల్లలు = పిల్లలు

అందఱున్ + చేరి = అంతా ఒకచోట చేరి

అల్లరి పెట్టంగన్ = సందడి చేయగా

కాకిగోల అని = కాకుల్లా గోలచేస్తున్నారని

చీకాకు పఱచున్ = చెదరగొడతాడు; (వారిని దూరంగా తరుముతాడు)

కావుకావుమనుచున్ = కావు కావు మంటూ

దేవుని వేడెడి = దేవుడిని ప్రార్థించే

పలుకులు = (కాకి) మాటలు

చెవులందున్ = (మన) చెవులందు

ములుకులగును (ములుకులు + అగును)= బాణాల్లా గుచ్చుకుంటాయి (నొప్పి కల్గిస్తాయి)

గీము మీద వ్రాలి = ఇంటి మీద వ్రాలి ; (కాకి)

సేమములడుగును = మన క్షేమాలను గూర్చీ ప్రశ్నిస్తుంది ;

ప్రాణసఖుని భంగిన్ = ప్రాణ స్నేహితుడిలా

రాక = రాకుండా

విడదు = విడిచిపెట్టదు

తే॥ ఇల్లు వెడలింప దొంతుల నెల్ల వెదకు

విధము, పొమ్మని కొట్టిన విసుఁగులేక

నోరునొవ్వంగనే రాయబారమేమొ

తెచ్చు వార్తలో చుట్టాలు వచ్చు కబురొ.

ప్రతిపదార్థం :

ఇల్లు వెడలింప్షన్ = ఇంటి నుండి బయటికి పంపగా

దొంతులనెల్లన్ (దొంతులన్ + ఎల్లన్) = కుండల వరుసల నన్నింటినీ

వెదకు విధము = వెదికే విధంగా;

పొమ్మని కొట్టినన్ = ‘ఛీ’ కాకీ అని రాయి తీసుకొని కొట్టినా

విసుగులేక = విసుక్కోకుండా

నోరు నొవ్వంగన్ = (దాని) నోరు నొప్పిపెట్టేలా

ఏరాయభారమేమొ = అది ఏ రాయబారమో. (తెలియదు)

తెచ్చు వార్తలో = (లేక) అది ఏమైన వార్తలు తెచ్చిందో!

చుట్టాలు వచ్చు కబురో = చుట్టాలు వస్తున్నారని కబురు ఏమైనా తెచ్చిందో !

II. వ్యక్తీకరణ-సృజనాత్మకత
1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.
అ) కాకులను చులకనగా చూడడాన్ని బట్టి మానవ స్వభావం ఎట్లాంటిదని భావిస్తున్నారు ?
జవాబు:
మానవుడు విచిత్రమైన వ్యక్తి. తనకు సాయం చేసే పశుపక్ష్యాదులను తేలికగా చూస్తాడు. మానవుడు కృతఘ్నుడు, అనగా చేసిన మేలును మరచిపోతాడు..
మానవుడు ఎక్కువ మంది చుట్టాలున్న వాడిని చూచి, ‘వాడిది కాకి బలగం’ అని హేళనచేస్తాడు. కాని తాను మాత్రం, బంధువుల ఇళ్ళకు వెళ్ళి, వారి ఆదరణ పొందుతాడు.
ఎవరైనా తమ పిల్లలను ముద్దుగా, గారాబంగా చూస్తూ ఉంటే, ‘కాకిపిల్ల కాకికే ముద్దు’ అని వారిని మానవుడు హేళనగా మాట్లాడతాడు. ఎవరైనా తనపిల్లల్ని ఏమైనా అంటే మాత్రం, వారితో తగవులాడుతాడు.
మానవుడు తాను వదరుబోతును మించి, వాదిస్తాడు. కాని తాను ఆ వదరుపోతును, “లొట్టి మీద కాకి లొల్లి” అని హేళన చేస్తాడు.
పిల్లలు అల్లరిచేస్తే కాకి గోల అని చీకాకు పడతాడు.
కాకి తన్ను కావుమని దేవుణ్ణి ప్రార్థిస్తోంటే, మనిషికి ఆ ధ్వని, ముల్లులా గుచ్చుకుంటుంది. కాబట్టి మానవుని మనస్తత్వము విచిత్రమైనది. కృతజ్ఞత లేనిది.
 
ఆ) రామగౌడు కవితాశైలిని వివరించండి.
జవాబు: రామగౌడు కవితాశైలి:
రామగౌడు మంచి విద్వత్కవి. కాకి వంటి అల్ప జంతువును, తన కవితా ప్రతిభతో, వాదనాబలంతో మహోన్నతంగా, తీర్చిదిద్దాడు. సీస పద్యాలను మంచి రసవంతంగా, మంచి భావనా బలంతో, ప్రకృతి ప్రేమికునిగా, జీవకారుణ్యవాదిగా అద్భుతంగా రచించాడు.
కాకిని సంబోధిస్తూ ధ్వాంక్షము, బలిపుష్టము, వాయసము, మౌకలి, ఆత్మఘోషము వంటి వివిధ పర్యాయపదాలను అర్థవంతంగా ప్రయోగించడం, గొడుగారి పాండిత్యానికి ప్రబల నిదర్శనం.
కాకి అరచే ‘కాక కాక’ ధ్వనిలో, కవిగారికి అన్న కొడుకు పినతండ్రిని పిలిచే ఆత్మీయత కనిపించింది. మనిషిలో కలుపుగోలుతనం లేనందువల్లే, కాకిని చీదరించుకొంటున్నాడని కవిగారి భావన బాగుంది. నలుపున్న అందరినీ మెచ్చుకొని, కాకి నలుపును మాత్రం కాదనడం బాగోలేదని, కవి చక్కగా సమర్థించారు.
కాకిని నిందిస్తూ లోకంలో వాడే పదబంధాలలో ఉండే దోషాన్ని చక్కగా కవిగారు వెల్లడించారు.
కాకి, చుట్టాల కబురును తెచ్చే ప్రాణసఖుడని, దాన్ని గౌరవించారు. కోయిల ఎప్పుడో సంవత్సరంలో వసంత ఋతువులోనే కూస్తుంది. కాకి నిత్యం వచ్చి మనలను పలకరిస్తుంది. కోకిలను మెచ్చుకొని, కాకిని చులకనగా చూడడం తప్పని, కవిగారు తన ప్రతిభా సంపత్తితో మానవులను హెచ్చరించారు.
రామగౌడు గారు ప్రతిభా సంపన్నులైన ఉత్తమ కవిచక్రవర్తి.
ఇ) కాకి, కోకిల రెండూ నల్లనివే! అయితే ఒకదానిని ఆదరించి, ఇంకొకదాన్ని చులకనగా చూడడం గురించి మీ అభిప్రాయం తెలుపండి.
జవాబు: కాకి, కోకిల -అభిప్రాయం
కాకి నలుపు. కోకిల నలుపు. ఈ రెంటికీ భేదము లేదు. కాని వసంత కాలం రాగానే, మామిడి చిగుర్లను తిన్న కోకిల, తియ్యగా కమ్మగా కూస్తుంది. కాని కాకి గొంతు బొంగురుగా, కర్ణకఠోరంగా ఉంటుంది. అందువల్లే కోకిలను ప్రజలు ఆదరిస్తారు. కాకిని చులకనగా చూస్తారు.
మరో కవి కోయిలకూ, కాకికీ తేడా ఇలా చెప్పాడు. “కాకి మనలను ఏమీ తిట్టలేదు. కోయిల ధనాన్ని పుచ్చుకోండి అని మనల్ని పిలువలేదు. మరి ఎందుకు కోయిలను ప్రేమిస్తున్నారంటే, దాని మధుర స్వరం వల్లనే కోయిలను జనం ఆదరిస్తున్నారు. దాని పరుష స్వరం వల్లనే కాకిని, విరోధభావంతో చూస్తున్నారు.
నిజానికి కోకిలకు తన గుడ్లను పిల్లలుగా చేసే శక్తి ఉండదు. కోయిల తన గ్రుడ్లను కాకి గూట్లో పెడుతుంది. కాకులు, అవి తన గ్రుడ్లే అనుకొని, వాటిని పొదిగి పిల్లలుగా తయారుచేస్తాయి. కోయిల పిల్ల గొంతెత్తగానే, వాటిని గుర్తించి “వాటిని గూటి నుండి కాకులు తరిమివేస్తాయి.
దీనినిబట్టి కోయిలకు ఆదరం కేవలం దానిగొంతు వల్లనే వచ్చింది. కాకిని దాని పురుషస్వరం వల్లనే, లోకం దాన్ని అనాదరంగా చూస్తోంది. నిజానికి కాకి మలిన పదార్థాలను మన ఇంటి నుండి దూరంగా తీసుకుపోయి, మనకు ఎంతో ఉపకారం చేస్తోంది.
 
ఈ) కాకులు సమైక్యంగా ఉంటాయి. దీనిపై మీ అభిప్రాయం సకారణంగా రాయండి.
జవాబు:కాకులు సమైక్యంగా ఉంటాయి -అభిప్రాయం
సాధారణంగా మానవులకంటే మూగజీవాల్లోనే సమైక్యత ఎక్కువగా ఉంటుంది. ముఖ్యంగా కాకుల్లో అది ఎక్కువగా మనకు కనిపిస్తుంది. ఎక్కడైనా ఆహారం ఒక కాకికి కనిపిస్తే అన్ని కాకులను సమాయత్తం చేస్తుంది. అందరిని తీసుకొని వెళ్తుంది. ఉన్న ఆహారాన్ని అన్నీ కలిసి తింటాయి.
అంతేకాదు ఒక కాకికి ఆపదజరిగితే అన్ని కాకులు సానుభూతి తెలుపుతాయి. పడిపోయిన కాకిని సమీపించేవారిని కాళ్ళతో పొడుస్తాయి. కాకులకు ముందుచూపు ఎక్కువ. అందుకనే కాకులన్నీ ఐక్యంగా ఆహారాన్ని ముందుగానే జాగ్రత్త పరచుకుంటాయి. ఆహారాన్ని పరస్పరం అందిపుచ్చుకుంటాయి. విహారానికి కూడా కాకులు ఒక్కటిగా కలిసి వెళతాయి. శత్రువులపై ఒక్కటిగా దాడి చేస్తాయి. అందువల్ల కాకులు సమైక్యంగా ఉంటాయని పేర్కొనవచ్చు.
2. కింది ప్రశ్నకు పది వాక్యాల్లో జవాబు రాయండి.
అ) కాకి విశిష్టతను సొంతమాటల్లో రాయండి.
జవాబు: కాకి విశిష్టత
కాకి మానవులకు మంచి ఉపకారం చేసే పక్షి. కాకులు జనావాసాల నుండి చెత్తాచెదారాన్నీ, మలిన పదార్థాలనూ దూరంగా తీసుకుపోతాయి. ఆ విధంగా కాకులు మన పరిసరాల పరిశుభ్రతకు తోడ్పడుతున్నాయి.
మనం కాకిని చీదరించుకుంటాం అయినా అది నొచ్చుకోదు. అన్న కొడుకు తన పినతండ్రిని, ‘కాక కాక’ అని ప్రేమతో పిలిచినట్లుగా, కాకి ‘కాక’ అని అరుస్తుంది. అది తెలియక కలుపుగోలుతనం లేని మనం, కాకిని చీదరించుకుంటాము.
నిజానికి పాపాత్ముడి మనస్సులో పేరుకుపోయిన నలుపు కంటె, కాకి నలుపు కలుషితమైనది కాదు. శ్రీకృష్ణుడు నలుపు. ఈశ్వరుని కంఠం నలుపు. చంద్రుడి ముఖంలో మచ్చ నలుపు. మనుష్యుల తలలు నలుపు. అటువంటప్పుడు, కాకి నలుపును అసహ్యించుకోడం అనవసరం. అది తప్పు.
కాకి మన ఇళ్ళమీద వాలి, మన క్షేమ సమాచారాన్ని అడుగుతుంది. మనం చీదరించుకున్నా, కాకి మన ప్రాణ స్నేహితుడిలా వచ్చిపోవడం మానదు కాకిని మనం చీదరించి కొట్టినా, కాకి ఏ మాత్రం విసుక్కోదు. రాయబారివలె చుట్టాలు మన ఇంటికి వస్తున్నారన్న వార్తను తెస్తున్నట్లుగా గొంతు చింపుకొని తన నోరు నొప్పిపెట్టేటట్లు అరుస్తుంది.
ఎప్పుడో ఏడాదికొకసారి వచ్చి కూసే కోయిలను మనం మెచ్చుకుంటాం. అదే రోజూ వచ్చి మనలను పలుకరించే కాకిని మనం చులకనగా చూస్తాం. కాని కాకి నిజానికి మనకు ప్రాణస్నేహితుడిలాంటిది.
 
3. కింది ప్రశ్నకు సృజనాత్మకంగా / ప్రశంసాత్మకంగా రాయండి.
అ) మనుషులు తన గురించి ఏమనుకుంటున్నారో తెలుసుకున్న కాకి మనుషుల గురించి తాను ఏమనుకుంటుందో ఊహించి కాకి స్వగతం రాయండి.
జవాబు:
కాకి అంతరంగం
ఈ మనుషులు శుద్ధ అమాయకులు. పరిశుభ్రత లేనివాళ్ళు. తాము తినగా మిగిలిన ఎంగిలి మెతుకులను పెరటిలో, వీధుల్లో వీరు పారపోస్తారు. లేదా పెంటకుప్పలపైనా, తమ ఇళ్ళల్లోనూ కుళ్ళిపోయిన, చెడిపోయిన పదార్థాలను వీళ్ళు పారవేస్తారు. అవి అలా కుళ్ళి దుర్వాసన పెరిగితే అంటురోగాలు వస్తాయని పాపం వీళ్ళకు తెలియదు కాబోలు.
ఇప్పటికే ఈ మనుషులు నానా రోగాలతో బాధపడుతున్నారు. అందుకే ఈ మనుష్యులకు శుభ్రత గురించి నేర్పుదామని వీళ్ళు పారవేసిన ఎంగిలి మెతుకులను, చెత్తా చెదారాన్ని వీరి ఇళ్ళ నుండి తీసికెళ్ళి దూరంగా నేను పారవేస్తున్నా. నేను వీళ్ళకు ఎంతో మేలు చేస్తున్నా. అయినా వీళ్ళు కృతజ్ఞత లేనివాళ్ళు. నన్ను ‘హాష్ కాకీ’ అంటూ దూరంగా తరుముతారు.
నేను మనుషులకు ప్రాణస్నేహితుడిని. వాళ్ళ ఆరోగ్యాల గురించి, నేను. అందుకే శ్రద్ధ తీసికొంటున్నా. కాని ఈ మనుష్యులు నన్ను చీదరించుకుంటూ, కర్రతో కొడతారు. నాపై బెడ్డలు విసరుతారు. బహుశా ఈ మనుషులు, నాకు వాళ్ళ ఎంగిలి మెతుకులు పెట్టి పోషిస్తున్నాం అనుకుంటున్నారేమో! నాకు వీళ్ళ మెతుకులే అక్కర్లేదు.
అడవులలో, దొడ్లలో ఎన్నో చెట్ల కాయలు, పళ్ళు ఉన్నాయి. నిజానికి అవి ఎంగిలివి కావు. నాకు బోళ్ళంత ఆహారం ఉంది. వీళ్ళు నన్ను కాకిగోల అని, కాకిబలగం అని, కాకిచూపు అని ఆక్షేపిస్తారు. ఈ మనుషులు చేసే గోల, నా గోల కంటే పెద్దది. మోటారు సైకిళ్ళ చప్పుళ్ళు, ఫ్యాక్టరీల కూతలు, రికార్డుల మోతలు ఎంతో శబ్ద కాలుష్యం. ఈ మనుషులు వాళ్ళు తీసుకున్న గోతిలో వాళ్ళే పడుతున్నారు.
నాకు ఈ మనుషులపై జాలి, దయ. అందుకే వీరి ఇళ్ళల్లో నేను మోడీ పిలుపు రాని క్రితమే, స్వచ్ఛభారత్ ఉద్యమాన్ని శ్రద్ధగా నిర్వహిస్తున్నా. నా మంచితనం వీళ్లకి ఎప్పుడు అర్థం అవుతుందో?
 
(లేదా)
ఆ) తన గురించి చులకనగా మాట్లాడడం తగదని కాకి మనుషులతో మాట్లాడింది. దీన్ని ఊహించి సంభాషణ రూపంలో రాయండి.
జవాబు:
కాకి – మనిషి సంభాషణ
మనిషి : ఛీ! కాకీ! నీకు బుద్ధి లేదా! పొమ్మంటే పోవేం! సిగ్గుండాలి. ఒకసారి చెపితే వినాలి. ఇంత సిగ్గులేకుండా ఎలా పుట్టావ్ ?
కాకి : మానవా! నీవు నన్ను తరమడం మానవా? నేను నీకు ఉపకారం చేద్దామనే రోజూ వస్తూ ఉన్నా. కాని నీవు కృతఘ్నుడివి. నీవు పారవేసిన మెతుకులు, పదార్థాలూ కుళ్ళిపోతే మీ మనుషులకు అంటురోగాలు వస్తాయని, జాలిపడి వాటిని ఏరి దూరంగా పడవేద్దామని నేను మీ ఇళ్ళకు వస్తున్నా. నీకు ఎందుకు అర్థం కాదు?
మనిషి : చాలులే. కాకీ! నీది దొంగ బుద్ధి. ఎంగిలి మెతుకులు తినడం మాని, ఇంట్లోకి వచ్చి మేము ఎండబెట్టుకున్న పప్పులు వగైరా పట్టుకుపోతావు. నీకు కారం వేయదేమో! మిరపకాయలు పట్టుకుపోతావు. మా చెట్లకాయలు -కొరికి పారవేస్తావు. నీవు మా ఆరవేసిన బట్టలపై రెట్టలు వేస్తావు. ఏవేవో తెచ్చి మా పెరట్లో పారవేస్తావు. మాంసం ముక్కలు, కోడి వెండ్రుకలు తెచ్చి పడవేస్తావు. నీవు చేసే శుభ్రం నాకు తెలియనిది కాదు.
కాకి : ఏం మనిషివయ్యా! నేను ఎక్కడనుండో ఏవో పనికి రాని పదార్థాలు తీసుకువెడుతుండగా మీ పెరట్లో మీరు పారవేసిన కుళ్ళు మెతుకులు నాకు కనబడతాయి. వాటిని కూడా దూరంగా పారవేద్దామని, మీ పెరట్లో దిగుతా. ఇంతలో నన్ను నీవు బెదరిస్తావు. నానోట్లో వస్తువులు మీ దొడ్లో జారిపడతాయి. దానికి కారణం నువ్వే ! తప్పు నా మీద దొర్లిస్తున్నావు!
మనిషి : నిన్న మా ఇంట్లో కొబ్బరిచిప్పలు తీసుకుపోయావు. మా తమ్ముడిని నీ ముక్కుతో పొడిచావు. మా దొడ్లో పళ్ళను కొరికి పారవేస్తున్నావు? నీవు ఇంక మా ఇంటికి రాకు.
కాకి : నేను మీ ఇంటికి రాకపోతే, నీకే నష్టం. నేను జీతం, నాతం లేకుండా నీ పెరట్లో, పరిసరాల్లో శుభ్రం చేసి, నీకు, ఉపకారం చేస్తున్నా. కృతజ్ఞతగా ఉండు. మనిషివి అనిపించుకో. కొంచెం దయగా ఉండు.
 
మనిషి : నిజమే కాకీ! నీవు చెప్పినది నాకు అర్థం అయ్యింది. రేపటి నుండి మనం స్నేహితులుగా ఉందాం. కోపం తెచ్చుకోకు.
III. భాషాంశాలు
పదజాలం
1. పాఠం ఆధారంగా కింది పదాలకు పర్యాయపదాలు రాయండి.
అ) కాకి : ధ్వాంక్షము, బలిపుష్టము, వాయసము,  మౌకలి, ఆత్మఘోషము, కరటము, చిరజీవి
ఆ) గృహం : ఇల్లు, కొంప, గీము, గేహము, భవనము
 
ఇ) సంతోషం హర్షము: సంతసము,  ముదము, ప్రమోదము
ఈ) ముల్లు : కంటకము, ములికి , ములు
2. కింది వ్యుత్పత్తులకు సరైన పదాలు పాఠం ఆధారంగా గుర్తించండి.
అ) బలిగా ఇవ్వబడిన ఆహారంతో పోషింపబడేది. = బలిపుష్టము
 
ఆ) మాంసాన్ని కాంక్షించేది. =ధ్వాంక్షము
3. కింది వాక్యాల్లో ప్రకృతి, వికృతి పదాలు వేరువేరుగా ఉన్నాయి. వాటిని గుర్తించి రాయండి.
అ) సిరి గలవారు దాన్ని సద్వినియోగం చేయడం తెలుసుకుంటే అదే సంతసం.
జవాబు:
సిరి గలవారు దాన్ని సద్వినియోగం చేయడం తెలుసుకుంటే అదే సంతసం.
ఆ) విజయం సాధించిన ఆనందం ఆ పక్కి మొగంలో కనిపించింది.
జవాబు:
విజయం సాధించిన ఆనందం ఆ పక్కి మొగంలో కనిపించింది.
ఇ) పక్షి కూడా గీము నిర్మించడంలో నైపుణ్యం కనబరుస్తుంది.
జవాబు:
పక్షి కూడా గీము నిర్మించడంలో నైపుణ్యం కనబరుస్తుంది.
ఈ) శ్రీ విలసిల్లిన గృహంలో అందరి ముఖాల్లో సంతోషం వెల్లి విరుస్తుంది.
జవాబు:
శ్రీ విలసిల్లిన గృహంలో అందరి ముఖాల్లో సంతోషం వెల్లి విరుస్తుంది.
 
ప్రకృతి – వికృతి
శ్రీ – సిరి
గృహం – గీము
పక్షి – పక్కి
ముఖం – మొగం
సంతోషం – సంతసం
4. కింది ఇచ్చిన జాతీయాలు, సామెతలను గుర్తించి, వాటిని వినియోగించే సందర్భాన్ని రాయండి.
కాకి బలగం
బాగా ఎక్కువ మంది బంధుజనం ఉన్నారనే సందర్భంలో పరిహాసం చేస్తూ దీన్ని వినియోగిస్తారు.
కాకిపిల్ల కాకికి ముద్దు : ప్రతి వారికీ తమ పిల్లలు ముద్దుగా కనిపిస్తారనే సందర్భంలో దీన్ని వినియోగిస్తారు.
కాకిగోల :ఎక్కువగా వాగుతున్నప్పుడు, పెద్దగా మాట్లాడుతున్నపుడు దీన్ని వినియోగిస్తారు.
లొట్టిమీద కాకి లొల్లి : కల్లుకుండ మీద వ్రాలిన కాకి బాగా అరుస్తుంది. అలా తిండిపదార్థాల పక్కన చేరి, ఆ పదార్థం లభించనప్పుడు దాని కోసం చేసే అల్లరి అనే సందర్భంలో దీన్ని వినియోగిస్తారు.
మసిపూసి మారేడుకాయ చేయడం : మోసం చేసి ఒక వస్తువును మరొక వస్తువుగా నమ్మించడం అనే సందర్భంలో దీన్ని వినియోగిస్తారు.
వ్యాకరణాంశాలు
1. కింది సంధులకు సంబంధించిన పదాలు ఈ పాఠంలో గుర్తించి, వాటిని విడదీసి సూత్రాలు రాయండి.
సవర్ణదీర్ఘ సంధి :
విషాగ్ని = విష + అగ్ని = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
సూత్రము : అ, ఇ, ఉ, ఋ లకు, అవియే అచ్చులు పరమైన సవర్ణదీర్ఘములు ఏకాదేశంబగు.
ఉకారసంధి :
జవాబు:
దినములెన్ని = దినములు + ఎన్ని = ఉత్వసంధి
పాయసమొల్లక = పాయసము + ఒల్లక = ఉత్వసంధి
బోనమబ్బు = బోనము + అబ్బు = ఉత్వసంధి
గంతులిడును = గంతులు + ఇడును = ఉత్వసంధి
లిబ్బులబ్బగ = లిబ్బులు + అబ్బగ = ఉత్వసంధి
జల్లులిడడె = జల్లులు + ఇడడె = ఉత్వసంధి
ములుకులగును = ములుకులు + అగును = ఉత్వసంధి
తగవులాడు = తగవులు + ఆడు = ఉత్వసంధి
సూత్రము : ఉత్తునకు అచ్చు పరమగునపుడు సంధియగు.
2. కింది పదాలు విడదీసి, సంధులను గుర్తించి. సూత్రాలు రాయండి.
అ) దినములెన్ని= దినములు + ఎన్ని = ఉత్వసంధి
సూత్రము : ఉత్తునకు అచ్చు పరమగునపుడు సంధియగు.
ఆ) తొడఁగొట్టి=తొడన్ + కొట్టి = ద్రుత ప్రకృతిక సంధి (లేక) సరళాదేశ సంధి
సూత్రము 1 : ద్రుత ప్రకృతికము మీది పరుషములకు సరళములగు.
ఉదా : తొడన్ + గొట్టి
సూత్రము 2 : ఆదేశ సరళములకు ముందున్న ద్రుతమునకు బిందు సంశ్లేషలు విభాషణగు.
ఉదా : తొడఁగొట్టి
ఇ) లొల్లియనుచు= లొల్లి + అనుచు = యడాగమ సంధి
సూత్రము : సంధిలేనిచోట అచ్చుకంటే పరమైన అచ్చునకు, యడాగమంబగు.
ఉదా : లొల్లి + య్ + అంచు = లొల్లియంచు
3. కింది పదాలకు విగ్రహవాక్యాలు రాసి, అవి ఏ సమాసాలో గుర్తించండి.
అ) ఎంగిలిమెతుకులు :: ఎంగిలియైన మెతుకులు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
ఆ) కాకిబలగం : కాకి యొక్క బలగం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
ఇ) విషాగ్ని : విషము అనెడి అగ్ని – రూపక సమాసం
యమకాలంకారము :
కింది పద్య పాదాలలో ఒకే రకంగా ఉన్న మాటలు (పదాలు) గుర్తించి, రాయండి.
అ) లేమా ! దనుజుల గెలువగ
లేమా! నీవేల కడగి లేచితివిటురా.
లేమా లేమా
ఆ) పాఱజూచిన పరసేన పాఱఁజూచు.
జవాబు:
పాఱజూచు
పాఱజూచి
గమనిక : పై ఉదాహరణలలో మీరు రాసిన సమాధానాలు ద్వారా, మీరు ఒక విషయాన్ని గుర్తించి ఉంటారు. ఒకే శబ్దంతో కూడిన పదాలు రెండుసార్లు వచ్చాయి కదా !
ఇటువంటి పదాలు ఒకే శబ్దంతో ఉన్నా, అర్థంలో తేడా ఉంటుంది. ఒక పదం వచ్చిన తరువాత మరలా అదేపదం రావడం గమనించారు కదా !
పై ఉదాహరణలో ‘లేమా’ అనే పదం రెండుసార్లు వచ్చింది.
మొదటి పాదంలో ‘లేమా’ అనే దాన్ని ‘స్త్రీ’ అనే అర్థంలో, రెండవ ‘లేమా’ అనే పదాన్ని ‘చాలమా’ (గెలువజాలమా) అనే అర్థంలోనూ ప్రయోగించడం జరిగింది.
అదే విధంగా “పాఱజూచు” పదం కూడా రెండు అర్థాల్లో ప్రయోగించబడింది. మొదటిదానికి “తేరిపారచూడటం” అని, రెండవదానికి ‘పారిపోవ చూస్తుంది’ అని అర్థం.
`ఇటువంటి పదప్రయోగం జరిగినట్లయితే, ‘యమకము’ అనే శబ్దాలంకారం అవుతుంది.
యమకం లక్షణం గురించి ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం.
లక్షణం : పదాలు తిరిగి తిరిగి వస్తూ, అర్థభేదం కలిగి ఉంటే, అది “యమకాలంకారం”. పదాల విరుపువల్ల అర్థభేదం సృష్టించడం దీని ప్రత్యేకత.
 
ఇ) మీ పాఠ్యభాగం ‘ధర్మపాలన’లో ‘యమకాలంకార’ పాదాలను గుర్తించి రాయండి. సమన్వయించండి.
జవాబు:

వేయునేటికి నలపాండవేయుసాటి
వింటికొరిగిన రిపురాజి వింటికొరగు
కీర్తి విసరుండు పాండవాగ్రేసరుండు
ఏలవలె శాశ్వతముగాగ నీ ఘనుండె
యేలవలె నన్యులన, నా నృపాలుడలరు – మొదలైనవి.
4. కింది పద్యపాదానికి గురులఘువులు గుర్తించి, లక్షణాలతో సమన్వయం చేయండి.
‘ఆ పురమేలు ‘మేలుబళి’ ! యంచు బ్రజల్ జయవెట్టుచుండ నా”
గమనిక :
పై పద్యపాదంలో భ, ర, న, భ, భ, ర, వ గణాలున్నాయి. కాబట్టి ఇది ‘ఉత్పలమాల” పద్యపాదం.
యతిస్థానము 10వ అక్షరము. (ఆ – యం)
ప్రాసాక్షరము ‘ప’
ఈ పాదంలో 20 అక్షరాలున్నాయి.
 

ప్రాజెక్టు పని
అ) పక్షులకు సంబంధించిన కథ/గేయం/ కవిత సేకరించి రాయండి. నివేదిక రాసి తరగతిలో ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
చిలకమ్మ పెండ్లి (పాట)
చిలకమ్మ పెండ్లి అని – చెలికత్తెలందరూ
చెట్లు సింగారించి – చేరి కూర్చున్నారు
పందిట పిచ్చుకలు – సందడి చేయగ
కాకుల మూకలు – బాకాలూద
కప్పలు బెకబెక – డప్పులు కొట్టగ
కొక్కొరో కోయని – కోడి కూయగా
ఝమ్మని తుమ్మెద – తంబుర మీటగ
కుహు కుహూయని – కోయిల పాడగా
పిల్ల తెమ్మెరలు – వేణువూదగా
నెమలి సొగసుగా – నాట్యం చేయగా
సాలీడిచ్చిన – చాపు కట్టుకొని
పెండ్లి కుమారుడు – బింకము చూపగ
మల్లీ మాలతి – మాధవీ లతలు
మైనా గోరింక – పెండ్లి కుమారుని
దీవిస్తూ తమ పూలు రాల్చగ
పెండ్లి కుమారుని = మంత్రము చదివెను
చిలకమ్మ మగడంత – చిరునవ్వు నవ్వుతూ
చిలకమ్మ మెడకట్టే – చింతాకు పుస్తె..
– గిడుగు వేంకట సీతాపతి గారి రచన
 
(లేదా)
ఆ) పక్షుల గూళ్ళను పరిశీలించి వాటి గొప్పతనాన్ని గురించి, నివేదిక రాయండి.
జవాబు:
చిత్రగ్రీవుడు
‘చిత్రగ్రీవుడు’ పావురాల రాజు. అతగాడు తన పావురాలతో ఆకాశంలో తిరుగుతున్నాడు. గోదావరీ తీరంలో ఒక మర్రిచెట్టు ఉంది. ఒక బోయవాడు వచ్చి ఆ చెట్టు దగ్గరలో నూకలు చల్లి దానిమీద వల వేశాడు. “పక్షులు నూకల కోసం వలమీద వాలతాయి. వాటిని పట్టుకొని అమ్ముకుందాం” అనుకున్నాడు.
చిత్రగ్రీవుడితో ఎగురుతున్న పావురాలు ఆ నూకలను చూశాయి. అవి నేలమీద వాలి, నూకలను తిందామనుకున్నాయి. “ఇది మనుష్యుల సంచారం లేని అడవి. ఈ నూకలు ఇక్కడకు ఎందుకు వస్తాయి ? కాబట్టి ఈ నూకలను ఆశపడకండి” అని చిత్రగ్రీవుడు స్నేహితులకు సలహా చెప్పాడు. ఒక ముసలిపావురం చిత్రగ్రీవుడి మాటలు కాదంది. నూకలు తిందామంది. సరే అని పావురాలు కిందికి దిగాయి. వలలో చిక్కుకున్నాయి.
పావురాలు అప్పుడు ముసలి పావురాన్ని తిట్టాయి. చిత్రగ్రీవుడు “తిట్టకండి. మనం అంతా కలసి ఎగిరిపోదాం. నాకో స్నేహితుడు ఉన్నాడు, మనల్ని రక్షిస్తాడు” అని చెప్పింది. పావురాలు అన్నీ కలసి వల ఎత్తుకొని, చిత్రగ్రీవుడి స్నేహితుడు హిరణ్యకుడు అనే ఎలుక ఉండే కన్నం దగ్గర వాలాయి.
హిరణ్యకుణ్ణి చిత్రగ్రీవుడు గొంతెత్తి పిలిచాడు. హిరణ్యకుడు స్నేహితుని మాట విని పావురాల బంధాలన్నీ తన పళ్లతో కొరికివేశాడు. పావురాలు చిత్రగ్రీవుణ్ణి, హిరణ్యకుణ్ణి మెచ్చుకున్నాయి. అందుకే మనందరికీ మంచి స్నేహితులు ఉండాలి.
వ్యుత్పత్త్యర్ధములు :
1) ధ్వాంక్షము = మాంసమును కాంక్షించేది
2) బలిపుష్టము = బలిగా ఇవ్వబడిన ఆహారంతో పోషించబడేది (కాకి)
3) వాయసము = తిరుగుచుండునది (కాకి)
4) మౌకలి = ‘మూకలుడు’ అంటే యముడు మూకలునికి సంబంధించినది (కాకి)
5) ఆత్మఘోషము = కాకా అని తన పేరునే అరచేది (కాకి)
6) చిరజీవి = చిరకాలము జీవించేది (కాకి)
7) కరటము = ‘క’ అని పలికేది (కాకి)
2వ పద్యం
సీ॥ అందచందమ్ము లేదంచల నడగాదు
చిలుకల వలె గుల్కి పలుకఁ బోదు
పేదరికపుఁబుల్గు భేదభావము లేక
గడబిడతో భలే గంతులిడును
కొమ్మల మాటునఁ గులుకుచుఁ గమ్మని
రాగాలు దీయ స్వరాలు లేవు
లోకాన దీనులలోఁ గల శోకాలు
కన్నీటి గాథ లేకరువు పెట్టు
ఆ॥ వన్న కొడుకుఁ బిలుచువట్టులఁ బెరిమతో
‘కాక-కాక’ యంచుఁగేక వేయు,
కలుపుగోలు తనము తెలియనట్టి మనము
చీదరించుకొనినఁ జిన్నబోదు.
ప్రతిపదార్థం:
అందచందమ్ము = (కాకి) అందము, చందము
లేదు = కలది కాదు;
అంచల = హంసల
నడ = నడక వంటి అందమైన నడక
కాదు = కాదు
చిలుకలవలెన్ = చిలుకలవలె
కుల్కి = విలాసముగా కుదిలి
పలుకబ్రోదు (పలుకన్+పోదు) = మాట్లాడలేదు.
పేదరికపుఁబుల్గు (పేదరికము+పుల్గు) = చిన్నచూపు చూడబడే పక్షి అయినా
భేదభావము లేక = ఎల్లాంటి భేదభావమూ లేకుండా
గడబిడతోన = అల్లరితో (తొందరగా)
భలే = చక్కగా
గంతులిడును (గంతులు + ఇడును) = గంతులు వేస్తుంది
కొమ్మల మాటునన్ = కొమ్మల మఱుగున
కులుకుచున్ = కులుకుతూ
కమ్మని రాగాలు = కమ్మనిసంగీత రాగాలు
తీయస్వరాలు = తీయని ధ్వనులు
లేవు = లేవు (తీయగా కమ్మగా కోయిల వలె పాడలేదు)
లోకానన్ = లోకంలోని (ప్రపంచంలోని)
దీనులలోఁగల (దీనులన్ + కల) = దుఃఖితులలో కల
శోకాలు = ఏడ్పులు
కన్నీటి గాధలు = కన్నీరు తెప్పించే కథలు
ఏకరువు పెట్టున్ = వల్లె వేస్తుంది (దీనుల బాధలను చెపుతోందా అన్నట్లు బాధాకరంగా అరుస్తుంది)
అన్నకొడుకు = అన్నగారి కొడుకు తన పినతండ్రిని
పిలుచునట్టు = పిలుస్తున్నాడా అన్నట్లు
పెరిమతోన్ = ప్రేమతో
కాక- కాక యంచున్ = ‘కాక, కాక అంటూ
కేకవేయున్ = కేకలు వేస్తుంది
కలుపుగోలుతనము = అందరితో కలిసిమెలసి యుండడం
తెలియనట్టి = తెలియనటువంటి
మనము = మనము
చీదరించుకొనిన = కోపగించుకున్నా (చికాకుగా చూసినా)
చిన్నబోదు = (తాను) చిన్న పుచ్చుకోదు (బాధపడదు)
భావం :
కాకి గొప్ప అందచందాలు కలది కాదు. దాని నడక హంస నడకవలె అందంగా ఉండదు. అది చిలుకల వలె అందంగా పలుకలేదు. తక్కువగా చూడబడే పక్షి అయినా, ఎలాంటి భేదభావాలు చూపించకుండా గడబిడ చేస్తూ అందరి ఇళ్ళమీదా గంతులు వేస్తుంది.
కాకికి కొమ్మల చాటున దాగి, కులుకుతూ కోకిలవలె కమ్మగా తీయగా పాడే స్వరం లేదు. లోకంలోని దీనుల దుఃఖాలనూ, బాధలనూ తాను ఏకరువు పెడుతున్నట్లుగా, బొంగురుగా అరుస్తుంది. అన్నకొడుకు తన పినతండ్రిని ‘కాక కాక’ అని ప్రేమతో పిలిచినట్లుగా, కాకి అరిచినా, కలుపుకుపోయే మనస్తత్వం లేని మనం, ఆ కాకిని చీదరించుకుంటాము. అయినా కాకి నొచ్చుకోదు.